Tο κουαρτέτο της Κυψέλης και οι περιπέτειες της χώρας

Νοέμβριος 2014. Το τηλέφωνο του Γιάνη Βαρουφάκη χτυπά. Στην άλλη άκρη της γραμμής είναι ο Νίκος Παππάς. «Είναι επείγον να έρθεις» του λέει. Πού; Στο σπίτι του Αλέξη Τσίπρα στην Κυψέλη. Η συνάντηση κράτησε, σύμφωνα πάντα με τη βαρουφακική αφήγηση, μέχρι τα ξημερώματα. Δεν ήταν όμως μόνο οι τρεις τους. Στην οδό Αρμονίας είχε προσκληθεί και ο Γιάννης Δραγασάκης.
Ο Γιάνης παρουσίασε - εκείνο το βράδυ για πρώτη φορά αναλυτικά - το σχέδιό του για ένα παράλληλο νόμισμα. Οπως μάλιστα ισχυρίστηκε τον Ιούλιο σε τηλεοπτική συνέντευξη, «το σχέδιο έγινε απολύτως αποδεκτό, απ' όλους, στον βαθμό να μου το ζητήσουν και εγγράφως». Στο πόνημά του, άλλωστε, γράφει πως μετά την παρουσίαση Τσίπρας και Παππάς έδειχναν «αν όχι ανακουφισμένοι, πάντως ικανοποιημένοι». Και διευκρινίζει πως ο Δραγασάκης ήταν εκείνος που ζήτησε το σχέδιο γραπτώς. Μάλλον χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι επρόκειτο για μια ένδειξη επιφυλακτικότητας. Τότε, όπως πάντα λέει ο ίδιος, του προτάθηκε να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών.
Το κουαρτέτο της Κυψέλης - ο Τσίπρας σε μπολιβαριανό ιδεασμό, ο «γιακωβίνος» Παππάς, ο «γέρων» Δραγασάκης, ο «εισαγόμενος σταρ» Βαρουφάκης - μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κομβικό σημείο της διήγησης της συριζαϊκής περιπέτειας της χώρας.
Οχι μόνο γιατί η μυθιστορηματική παρουσίασή του από
τον πρώην τσάρο της οικονομίας τού προσδίδει μια συνωμοτική εσάνς. Αλλά κυρίως επειδή τα τέσσερα αυτά πρόσωπα, οι επιθυμίες τους και ο ρόλος που έπαιξαν στην πιο επικίνδυνη στιγμή της ελληνικής ιστορίας μετά το 1974 αποτυπώνουν με τον πιο παραστατικό τρόπο τα συστατικά της αριστερής ψυχής.
Εξηγώντας έτσι και τη στάση της πρώτη φορά Αριστεράς απέναντι στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και τους θεσμούς της. Τι κι αν το Plan X ήταν μια συνωμοσία που δεν πέτυχε; Στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να παίρνουν κουράγιο από μια παράφραση του μπεκετικού αποφθέγματος: συνωμότησε ξανά. Απότυχε ξανά, απότυχε καλύτερα. Ποια είναι όμως αυτά τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά που αποκαλύπτει η στάση του κουαρτέτου, το οποίο βρέθηκε στον πυρήνα μιας παραλίγο συνωμοσίας;

Αλέξης Τσίπρας

Λίγοι, πιθανόν, περίμεναν τις βαρουφακικές «αποκαλύψεις» για να υποθέσουν πως ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε στις κατ' ιδίαν συνομιλίες του ριζοσπαστικότερος των δημόσιων τοποθετήσεών του. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειές του να εφαρμόσει τη στρατηγική που κορυφαίο στέλεχος της Κουμουνδούρου περιέγραφε ως «ξεφόβισμα» της κρίσιμης εκλογικής μάζας, της μεσαίας τάξης.

Για ποιον λόγο, όμως, ενώ είναι αντιμέτωπος με Grexit συμπεριφέρεται με μπολιβαριανό ιδεασμό; Πριν καν βρεθεί στο Μαξίμου ο Τσίπρας βρισκόταν σε μέθη εξουσίας. Εύλογο. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τις ευρωεκλογές του 2014 μέχρι τον Ιανουάριο του 2015, πολλοί στοιχημάτιζαν ότι θα είναι επόμενος πρωθυπουργός - όχι μόνο από τους συντρόφους του αλλά κι από το εγχώριο «σύστημα» και τους ευρωπαίους εταίρους.

Για τον Ντέιβιντ Οουεν, πρώην υπουργό Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και συγγραφέα του βιβλίου «Ασθενείς στην εξουσία», στη μέθη της εξουσίας οφείλεται το «σύνδρομο της Υβρεως». Η οίηση, δηλαδή, η αλαζονεία, η αυθάδεια και η περιφρόνηση που συχνά επιδεικνύουν οι ηγέτες στους κανόνες. Θα ήταν προφανώς υπερβολικό να προσάψει κανείς στον έλληνα Πρωθυπουργό όλα αυτά. Εξάλλου, έπειτα από τις δέκα ώρες σε ένα δωμάτιο με τους Μέρκελ, Ολάντ και Τουσκ που ακολούθησαν το 61,3% του Οχι - κι έχουν περιγραφεί από ανώτατο αξιωματούχο της ΕΕ σαν «το βασανιστήριο του εικονικού πνιγμού» -, ο δημόσιος λόγος του άλλαξε. Τα επαναστατικά ντεσιμπέλ έπεσαν αρκετά.

Μετά την πρώτη μεγάλη συνθηκολόγηση, την υπογραφή του αριστερού Μνημονίου, εισήγαγε στη ρητορική του το επιχείρημα που χρησιμοποιεί μονότονα μέχρι σήμερα: «Μπορείτε να με κατηγορήσετε ότι είχα αυταπάτες, όχι ότι είπα ψέματα». Εκτοτε πολιτεύεται μιλώντας για το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς. Τι κι αν φέρνει προς ψήφιση μέτρα που κανείς άλλος δεν θα τολμούσε; Ή προσπαθεί να ελέγξει τα μίντια; Ή υποστηρίζει ότι «άλλο ανεξάρτητη Δικαιοσύνη κι άλλο ανεξέλεγκτη»;

Σχεδόν δυόμισι χρόνια έπειτα από εκείνη τη νύχτα στην Κυψέλη, λοιπόν, μοιάζει να χαλιναγώγησε την γκεβαρική πλευρά του χαρακτήρα του. Η μαδουρική όμως παραμένει ανέπαφη.

Νίκος Παππάς

Σύμφωνα με τον Βαρουφάκη, ο Παππάς εμφανίζεται ως θιασώτης «ακόμη πιο δραστικών λύσεων» όταν οι περιστάσεις το απαιτούν. Οπως, φέρ' ειπείν, τον Ιούνιο του 2014, όταν ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ βλέπει το πρόσωπο που ενσαρκώνει τον θεσμό της Τραπέζης της Ελλάδος, τον διοικητή της, ως εμπόδιο και δηλώνει πως θα το διώξει με τις κλωτσιές μόλις αναλάβει. Οι δραστικότερες λύσεις, που εισηγείται ο Παππάς, αφήνονται από τον Βαρουφάκη στη φαντασία του αναγνώστη.

Ο διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Τσίπρα λειτουργεί από τότε ως δίαυλος επικοινωνίας των υπολοίπων με τον αρχηγό. Η θέση που καταλαμβάνει, όμως, στο Μαξίμου από την πρώτη μέρα - και την οποία συνεχίζει να κατέχει - υποδηλώνει πως είναι κάτι παραπάνω από έναν απλό εξ απορρήτων. Θυμίζει περισσότερο νούμερο δύο της κυβέρνησης.

Ακόμη και μετά τη δεύτερη μεγάλη κυβερνητική ήττα - και πρώτη προσωπική του -, την απόφαση του ΣτΕ που κρίνει αντισυνταγματικό τον νόμο του για τη ρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου, απομακρύνεται για λίγο από τη βιτρίνα. Πίσω, όμως, από τις κλειστές πόρτες διατηρεί το στάτους του. Αυτό αναφέρουν πηγές με γνώση της ανθρωπογεωγραφίας του Μαξίμου. Κάπως έτσι και φέτος το καλοκαίρι ξαναδίνει, σύμφωνα πάντα με τα φίλια στην κυβέρνηση ΜΜΕ, τη μάχη με τους καναλάρχες της διαπλοκής. Ακόμη κι η αλλαγή χαρτοφυλακίου, τον Νοέμβριο του 2016, όταν με τον ανασχηματισμό ανέλαβε υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής από Επικρατείας, δεν ήταν υποβάθμιση, όπως αρχικά την εξέλαβαν ορισμένοι.

Και πώς θα μπορούσε; Η θέση δημιουργήθηκε για εκείνον. Και η «ρύθμιση» του μιντιακού τοπίου - με την οποία έχει επιφορτιστεί - ήταν και παραμένει προτεραιότητα της συριζαϊκής ηγετικής ομάδας. Γιατί, όπως έλεγε κι ο Τσίπρας, από το 2013, «εξουσία δεν είναι μόνο να έχεις το Υπουργικό Συμβούλιο». Στην ανάγνωσή του εξουσία ήταν οι τράπεζες και τα ΜΜΕ, το «τρίγωνο της διαπλοκής». Για να το πούμε στη γλώσσα των γιακωβίνων, λοιπόν, για να συντριβεί η τυραννία των μίντια δεν πρέπει να οργανωθεί η τυραννία του κόμματος;

Γιάννης Δραγασάκης

Τις προάλλες, ένας πρώην σύντροφος και πρώην κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, ο Θανάσης Πετράκος, ισχυρίστηκε ότι εκείνο τον Νοέμβριο, του 2014, ο Γιάννης Δραγασάκης είχε αποκαλύψει σε συγκέντρωση κομματικών στελεχών στην Τρίπολη πως έχει έτοιμη τροπολογία για την εθνικοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.

Ο νυν ΛΑΕ, βέβαια, Πετράκος - στενός συνεργάτης του Παναγιώτη Λαφαζάνη - δεν παρουσίασε τον ισχυρισμό του ως συνωμοσία, μιας και, όπως είπε στην τιβί, «ήταν στις βασικές προεκλογικές δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο σημερινός αντιπρόεδρος λειτουργούσε πάντα με βάση την κομματική ορθοδοξία. Εχει, εξάλλου, περάσει από τον Περισσό και παρά τέσσερις ψήφους θα γινόταν γενικός γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος το 1991. Κι ως γνωστόν, μπορείς να βγάλεις το αγόρι από ΚΚΕ, αλλά δεν μπορείς να βγάλεις το ΚΚΕ από το αγόρι. Στη συνάντηση της Κυψέλης, ο Δραγασάκης δεν φαίνεται να παρακολουθεί τα βαρουφακικά σχέδια με το δέος τού οικονομικά αναλφάβητου. Αναμενόμενο για κάποιον που έχει στην πλάτη του μια θητεία αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών στην κυβέρνηση Ζολώτα και σπουδές, σύμφωνα με το βιογραφικό του, Οικονομικών «στην Ελλάδα και στο εξωτερικό». Φυσικά, δεν αναφέρεται πού στο εξωτερικό. Αλλά αφού έχει διατελέσει και «γραμματέας του Συλλόγου Φοιτητών Λονδίνου», δικαιούται κανείς να εικάσει πως αναγκάστηκε να βρεθεί σε ένα από τα άντρα του επάρατου καπιταλισμού, τη βρετανική πρωτεύουσα. Ισως αυτή η γνώση είναι που τον οδηγεί να εμφανιστεί δημοσίως, το κρίσιμο πρώτο εξάμηνο του 2015, προκειμένου να καθησυχάσει τις αγορές. Μια στα σκαλιά του Μαξίμου και μια στο Mega.

Παρ' όλ' αυτά, αν δούμε την ιστορία των δυόμισι τελευταίων ετών κάπως πιο ψυχρά, ο παλιός αριστερός κατέληξε να κάνει πολλούς συμβιβασμούς. Για χάρη της πρώτη φορά Αριστεράς, λένε οι συμπαθούντες. Και για την τιμητική - και τίποτα παραπάνω - θέση του αντιπροέδρου, προσθέτουν οι κακές γλώσσες, που είχαν προβάλει πάνω του την ανάγκη τους να υπάρχει κάποιος που να μπορεί να κρατήσει τον χαλινό.

Γιάνης Βαρουφάκης

Εχει, είπε ο Γιάννης Δραγασάκης σε πρόσφατη συνέντευξή του, πάρα πολλά να πει στον Βαρουφάκη. Και συμπλήρωσε πως «ήρθε και πέρασε σαν ξένο σώμα» από τον ΣΥΡΙΖΑ. Πιθανότατα έχει δίκιο, ο Βαρουφάκης ήταν ξένος στην Κουμουνδούρου. Από την άλλη, όμως, όπως μαρτυρά το κουαρτέτο της Κυψέλης, μπήκε στον στενό κύκλο των «συνωμοτών».

Τι κι αν είχε αρνηθεί λίγους μήνες πριν να κατέβει υποψήφιος του κόμματος στις ευρωεκλογές; Το όνομά του φιγουράριζε στο συριζαϊκό ψηφοδέλτιο των πρώτων εθνικών εκλογών του 2015. Και όταν ολοκληρώθηκε η καταμέτρηση των ψήφων, καταγράφηκε πρώτο, με 142.046 σταυρούς, στην αχανή Β' Αθήνας.

Στελέχη που έχουν ζήσει όλο το μακρύ ταξίδι του ΣΥΡΙΖΑ από την άκρη της νύχτας του 4% στην εξουσία παραγκωνίζονται για χάρη του. Ακόμη και για όποιον δεν θέλει να πιστέψει τις βαρουφακικές διηγήσεις, τα γεγονότα του πρώτου εξαμήνου του 2015 δείχνουν ότι ο τότε τσάρος της οικονομίας είχε κατορθώσει να πείσει τον Πρωθυπουργό. Το μαρτυρούσε, άλλωστε, και μόνος του. «Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι ένα σημαντικό asset για την κυβέρνηση και για τη χώρα. Είναι ένας οικονομολόγος που έχει ενοχλήσει γιατί μιλάει τη γλώσσα τους καλύτερα απ' ό,τι τη μιλάνε αυτοί» έλεγε on camera ο Τσίπρας τον Απρίλιο του 2015.

Ο χρόνος που χρειάστηκε για να φτάσουμε από το «asset» στο τσιπρικό «έκανα λάθη, μεγάλα λάθη», με μεγαλύτερο ίσως την «επιλογή ανθρώπων για θέσεις-κλειδιά», ήταν πολύς. Και μέσα σε αυτόν ο Γιάνης κατόρθωσε να χτίσει τη μοναδική διεθνή καριέρα που μάλλον τον ενδιέφερε πραγματικά. Οχι αυτή του εναλλακτικού οικονομολόγου, αλλά εκείνη του μιντιακού φαινομένου.

Εξού κι ο άνθρωπος που για μισό σχεδόν χρόνο είχε κατορθώσει να προκαλέσει μιντιακή φρενίτιδα σε ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη, δεν έλυσε για πρώτη φορά τη σιωπή του με το τελευταίο του βιβλίο. Από το δημοψήφισμα και μετά τη λύνει σε τακτά χρονικά διαστήματα. Γι' αυτό, ίσως, πια η συνωμοσία μοιάζει της πεντάρας. 
Κ. Παπακώστα-ΤΑ ΝΕΑ