Το μέτωπο της οικονομίας: Η ωρολογιακή βόμβα του 2011

Ο κ. Γ. Παπανδρέου και ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου εκτιμούν ότι η διαχείριση της «ωρολογιακής βόμβας» του χρέους των κρατών-μελών της ευρωζώνης από τη γερμανίδα καγκελάριο κυρία Ανγκελα Μέρκελ, τον γάλλο πρόεδρο κ.
Νικολά Σαρκοζί και τον επικεφαλής της ΕΚΤ κ. Ζαν-Κλοντ Τρισέ θα επηρεάσει καθοριστικά την πορεία της ελληνικής οικονομίας μέσα στο 2011. Αν οι ευρωπαίοι ηγέτες τολμήσουν «ιστορικές αποφάσεις» εντός του Ιανουαρίου, τότε θα επέλθει ραγδαία πτώση των spreads, που
μεταξύ άλλων θα συμβάλει στην επιστροφή των ελληνικών τραπεζών στις αγορές χρήματος. Αντίθετα, αν οι ηγέτες της ευρωζώνης παραμείνουν εγκλωβισμένοι στην πολιτική των «μισών λύσεων», τότε οι αγορές θα συνεχίσουν να αμφισβητούν το ευρώ, ενώ στην Ελλάδα θα αυξάνεται η ανεργία, θα μειώνονται τα εισοδήματα και θα κλονίζεται η εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα της εφαρμοζόμενης πολιτικής. Σε αυτή την περίπτωση το πρόγραμμα σταθεροποίησης μπορεί να αποκλίνει των στόχων και η τρόικα με προεξάρχοντα τον κ. Ολι Ρεν
θα ζητεί νέα μέτρα για την εκταμίευση των επόμενων
δόσεων. Ορισμένοι υπουργοί και αρκετοί βουλευτές εκτιμούν ότι αυτό το σενάριο δεν μπορεί να αποκλειστεί. Υπάρχει όμως και το
«καταστροφικό σενάριο», σύμφωνα με το οποίο η αδιαλλαξία της κυρίας Ανγκελα Μέρκελ δεν θα επιτρέψει στην Ευρώπη να απενεργοποιήσει εγκαίρως την «ωρολογιακή βόμβα» του κρατικού χρέους, με αποτέλεσμα να επιτεθούν οι αγορές στην ευρωζώνη και να προκληθεί σε πολλές χώρες και στην Ελλάδα κοινωνική αναταραχή, πολιτική αποσταθεροποίηση και πλήρης αδυναμία των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την οικονομία.
«Το αν θα δούμε ή όχι φως μέσα στο 2011 δεν εξαρτάται μόνο από εμάς» λέει προς «Το Βήμα της Κυριακής» ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου . «Το φως που περιμένουμε θα έλθει απέξω». Ο υπουργός Οικονομικών εξηγεί ότι η ανάκαμψη της οικονομίας από τον «πυθμένα» που αναμένεται να αγγίξει το Πάσχα εξαρτάται από την επιστροφή των ελληνικών τραπεζών στις αγορές προκειμένου να εξευρεθούν τα κεφάλαια για τη χρηματοδότηση των ιδιωτών και των επιχειρήσεων.

1. Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης
Στις συσκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου υπό τον κ. Γ. Παπανδρέου με τη συμμετοχή του κ. Παπακωνσταντίνου και κορυφαίων υπουργών επικρατεί η εκτίμηση ότι η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας εξαρτάται κυρίως από την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών στη συνοχή της ευρωζώνης. Η εμπιστοσύνη των αγορών στην ευρωζώνη εξαρτάται με τη σειρά της από τη θεσμοθέτηση του ευρωομολόγου, την αύξηση των κεφαλαίων του Μηχανισμού Σταθεροποίησης, τη γενναιότερη παρέμβαση της ΕΚΤ στις αγορές ομολόγων και την αποσαφήνιση των όρων λειτουργίας του νέου Μηχανισμού.

Αναφερόμενος στο «εσωτερικό μέτωπο» ο κ. Παπακωνσταντίνου εκτιμά ότι η επιμήκυνση της αποπληρωμής των 110 δισ. ευρώ θα αποφασιστεί σύντομα και ότι το «στοίχημα των εσόδων» θα αποδειχθεί ευκολότερο γιατί αφενός η ύφεση προβλέπεται μικρότερη εκείνης του 2010, αφετέρου οι μηχανισμοί συλλογής φόρων περνούν αθόρυβα στον 21ο αιώνα. Ασφαλώς το πρώτο τρίμηνο του 2011 περιλαμβάνει τις Συμπληγάδες των «κλειστών επαγγελμάτων» και των ΔΕΚΟ, ενώ τον Μάρτιο, σύμφωνα με το μνημόνιο, η κυβέρνηση οφείλει να δημοσιοποιήσει το σχέδιό της για τη μείωση του ελλείμματος από τα 17 δισ. ευρώ στο τέλος του 2011 στα 6 δισ. ευρώ στο τέλος του 2014. Προηγουμένως θα έχει καλέσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης να παρουσιάσουν τις δικές τους προτάσεις για το ίδιο θέμα.

Οσον αφορά την «επανεκκίνηση της οικονομίας» ο υπουργός Περιφερειακής Ανάπτυξης κ. Μ. Χρυσοχοΐδης θεωρεί βασική προϋπόθεση τον προβλεπόμενο διπλασιασμό της απορρόφησης του ΕΣΠΑ (που αναμένεται να αγγίξει τα 5 δισ. ευρώ το 2011) και την έγκριση εντός του Μαρτίου των πρώτων επενδυτικών σχεδίων ύψους 1 δισ. ευρώ από τον νέο Αναπτυξιακό Νόμο. Η άμεση στήριξη των επενδύσεων με την αρωγή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων θεωρείται απαραίτητη από τον επικεφαλής του ΙΟΒΕ καθηγητή κ. Ι. Στουρνάρα, ενώ ο καθηγητής Διεθνούς Χρηματοοικονομικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ κ. Αιμίλιος Αυγουλέας εκτιμά ότι η Ευρώπη θα λάβει τις ιστορικές αποφάσεις που συμφέρουν και την Ελλάδα και τονίζει ότι «μόλις η κρίση γίνει συστημική, θα έλθει η συστημική απάντηση».

2. Η παγίδα της ύφεσης
Η «συστημική απάντηση» δεν είναι βέβαιον ότι θα έλθει, αλλά ακόμη και αν έλθει, η χρηματοδότηση ιδιωτών και επιχειρήσεων δύσκολα θα επιστρέψει στα επίπεδα του 2009. Οι τράπεζες στηρίζονται πλήρως από τον κ. ΖανΚλοντ Τρισέ και οι καταθέσεις κινδυνεύουν σήμερα λιγότερο από ποτέ, ωστόσο το μέγιστο που μπορεί να εξασφαλιστεί από την επιστροφή τους στις αγορές είναι ο δανεισμός κεφαλαίων για τη μερική αποπληρωμή των δανείων ύψους σχεδόν 100 δισ. ευρώ που έχουν ήδη αντλήσει από την ΕΚΤ. Κορυφαίοι υπουργοί, όπως ο κ. Χ. Παμπούκης και η κυρία Λούκα Κατσέλη, στις κατ΄ ιδίαν συζητήσεις τους εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τη δυνατότητα σύντομης επιστροφής στην ανάπτυξη, ενώ η κυρία Βάσω Παπανδρέου ανησυχεί για την παγίδευση της οικονομίας στον φαύλο κύκλο της ύφεσης.

Σύμφωνα με έγκυρες τραπεζικές πηγές, η πιθανότητα αναδιάρθρωσης του δημοσίου χρέους (με μείωση της αξίας των ομολόγων, π.χ., κατά 30%), όσο χαμηλή και αν είναι, δεν παύει να εκθέτει τις ελληνικές τράπεζες στον κίνδυνο απώλειας περίπου 20 δισ. ευρώ. Παράλληλα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονται ήδη σε 30 δισ. ευρώ (χωρίς να υπολογίζονται οι επιμηκύνσεις αποπληρωμής πολλών «υγιέστερων» δανείων και οι σοβαρές ζημιές από τις επενδύσεις στη Βαλκανική). Τέλος, η εκροή καταθέσεων (προς την... Ελβετία ή απλώς στην κάλυψη τρεχουσών αναγκών) έχει ξεπεράσει τα 25 δισ. ευρώ. Κοντολογίς οι τράπεζες χρωστούν 100 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ, μετρούν κινδύνους, ζημιές και εκροές ύψους περίπου 75 δισ. ευρώ με ανοδική δυναμική και έχουν στηριχθεί από το κράτος με συνολικά 53 δισ. ευρώ (28 από την προηγούμενη κυβέρνηση και 25 από τη σημερινή).

Ως εκ τούτου η επιστροφή τους στις αγορές ίσως δεν εξασφαλίσει ρευστότητα στην οικονομία, αν δεν συνδυαστεί με νέα προγράμματα στήριξης από το κράτος και την ΕΚΤ, τα οποία προς το παρόν ουδείς στην Αθήνα και στη Φραγκφούρτη συζητεί.

3. Φοβούνται επίθεση κερδοσκόπων
Πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες δεν φοβούνται τόσο το ενδεχόμενο λήψης νέων μέτρων. Εκείνο που φοβούνται είναι το εξής: Αν αποδειχθεί ότι η πολιτική θέληση για τη θωράκιση της ευρωζώνης δεν είναι ανεξάντλητη, τότε οι αγορές θα επιτεθούν με σφοδρότητα στα κρατικά ομόλογα εξασφαλίζοντας μεγάλες συγκινήσεις για τους πολίτες και τους ηγέτες της ζώνης του ευρώ. Αν μια τέτοια επίθεση δεν αντιμετωπιστεί μέσα σε... λίγες ώρες, τότε η ελληνική κρίση μπορεί να οξυνθεί ραγδαία και δεν είναι απίθανο να μετασχηματιστεί σε τραπεζική κρίση με άμεση ένταξη μιας ή περισσότερων τραπεζών στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας υπό τον κ. Π. Θωμόπουλο. Στις «παράπλευρες απώλειες» μπορεί να προστεθούν εν μια νυκτί μεγάλες επιχειρήσεις, διαμορφώνοντας «συνθήκες σοκ» στην οικονομία με σοβαρότατες πολιτικές προεκτάσεις. 
Π.Παπαδόπουλος-ΤΟ ΒΗΜΑ