Η Πολιτική Χρησιμότητα των Blogs

Τριαντάφυλλος Καρατράντος

Ενημερώνουν τους πολίτες, ελέγχουν τη ροή πληροφοριών στα ΜΜΕ, συνηγορούν πολιτικά. Αυτές είναι οι κύριες δραστηριότητες μίας συνηθισμένης ημέρας ενός πολιτικού blogger. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ιδιοκτήτες των ιστολογίων κυρίως ενημερώνουν τους αναγνώστες τους για ζητήματα των ΜΜΕ και εφιστούν την προσοχή τους σε σημαντικές αναρτήσεις άλλων ιστολογίων. Με λιγότερη συχνότητα αναρτούν οι ίδιοι κείμενα για να διορθώσουν ή να συμπληρώσουν σημεία της πληροφόρησης από τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Επίσης χρησιμοποιούν τα ιστολόγιά τους για να προωθήσουν ακτιβιστικές ή φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Last but not least, διατυπώνουν την προσωπική τους πολιτική άποψη με τις αναρτήσεις τους, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνονται από τις ιδεολογικές τους καταβολές.

Αν και αποτελούν ένα μικρό κομμάτι των δυνατοτήτων που παρέχει το διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά ιστολόγια (weblogs) αναπτύσσονται καθημερινά με γεωμετρική πρόοδο, και αναδεικνύονται σε έναν ιδανικό χώρο για την εξεύρεση και την ανταλλαγή πληροφοριών και κυρίως πολιτικών πληροφοριών. Εάν σκεφτεί κανείς ότι μερικά χρόνια πριν δεν συναντούσαμε καν τον όρο weblog, η ανάπτυξη τους είναι το λιγότερο εκθαμβωτική. Χαρακτηριστικό αυτού του στοιχείου είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει το ακριβές μέγεθος της αποκαλούμενης blogo-σφαίρας. Η Technorati.com, η μεγαλύτερη μηχανή αναζήτησης διαδικτυακών ιστολογιών , τα υπολογίζει αυτή τη στιγμή σε 22,4 εκατομμύρια, ένα νούμερο το οποίο σύμφωνα με τους υπολογισμούς της διπλασιάζεται κάθε πέντε μήνες. Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι οι άνθρωποι δεν δημιουργούν απλώς νέα blogs, αλλά διαβάζουν και απαντούν σε αυτά, εμπλέκονται σε μία συζήτηση με τους εκδότες των ιστολογίων αλλά και με τους άλλους σχολιαστές, επώνυμους και ανώνυμους.

Είναι φανερό ότι τα blogs, με πολλούς τρόπους, προσφέρουν έναν εξόχως ενδιαφέροντα χώρο για πολιτική συζήτηση, συνδυάζοντας την πληροφόρηση με την έκφραση απόψεων και τη συζήτηση. Μαζί με τα blogs διογκώνεται και η συζήτηση για την επιρροή και την πολιτική χρησιμότητα των ιστολογίων, αλλά και για τις επιπτώσεις τους στη δημοκρατία και στην πληροφόρηση. Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για την ενημέρωσή του, ελπίζει ότι τα blogs θα αποτελέσουν ένα ιδιαιτέρως σημαντικό βήμα για μία πραγματική σφαίρα πολιτικής συζήτησης. Όπως υποστηρίζει ο Glenn Reynolds, επιμελητής του δημοφιλούς Instapundit blog, «Πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Big Media είχαν αντισταθμιστεί από άλλους θεσμούς: τα πολιτικά κόμματα, την εκκλησία, τις εργατικές ενώσεις, ακόμη και από ανεπίσημες ομάδες πολιτικής συζήτησης. Το φαινόμενο των διαδικτυακών ιστολογίων μπορεί να εκληφθεί ως η επιστροφή παρόμοιων επιρροών, την διεύρυνση της συζητούσας κοινωνίας ώστε να συμπεριλάβει την κοινωνία».

Ο Ρόλος των Ηλεκτρονικών Μέσων

Η ραγδαία αύξηση της blogo-σφαίρας έχει λοιπόν γεννήσει έναν αριθμό σημαντικών ερωτήσεων. Όπως συμβαίνει με κάθε νέα μορφή ενημέρωσης, η πρωταρχική ερώτηση που φυσικώς ερωτάται είναι το ποιος θα είναι ο ρόλος του νέου μέσου με τα παλαιότερα ΜΜΕ και την κοινωνία. Μία ματιά στην γενικότερη βιβλιογραφία για τις επιπτώσεις των ηλεκτρονικών μέσων, αναδεικνύει δύο μεγάλες κατηγορίες, τους αισιόδοξους και τους πεσιμιστές. Το βασικότερο πλαίσιο συζήτησης για τα ηλεκτρονικά μέσα αφορά στις επιπτώσεις στα παραδοσιακά μέσα και στην πολιτική. Η ορθότερη προσέγγιση της πολιτικής χρησιμότητας των ιστολογίων βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο διερεύνησης των ηλεκτρονικών μέσων.

Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τα ηλεκτρονικά μέσα θα αλλάξουν ριζικά και τα ΜΜΕ αλλά και την ίδια μας τη ζωή. Ο Browning, Ο Bennett και ο Fielding μελέτησαν την επίπτωση των ηλεκτρονικών μέσων στην εκλογική συμπεριφορά και στην πολιτική συνηγορία. Ο κοινός παρανομαστής και των τριών ήταν ότι το διαδίκτυο μπορεί να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην αύξηση της πολιτικής συμμετοχής, ενθαρρύνοντας ομάδες πολιτών οι οποίες προηγουμένως δεν συμμετείχαν. Ο Conklin, από την πλευρά του, συνέκρινε διαφορετικά στοιχεία των ηλεκτρονικών μέσων για την μεταφορά της πληροφορίας και για την χρήση του διαδικτύου ως εργαλείο πολιτικής διαφωνίας. Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι οι αισιόδοξοι αντιμετωπίζουν το διαδίκτυο ως μια δυνατότητα ριζοσπαστικοποίησης του πολιτικού συστήματος.

Αντιθετικά κινούμενοι οι πεσιμιστές υποστηρίζουν ότι οι αλλαγές στην πολιτική και τα ΜΜΕ από τα ηλεκτρονικά μέσα θα είναι περιορισμένες και επιβλαβείςς για την κοινωνία. Ο Davis θεωρεί ότι η επιρροή των ηλεκτρονικών μέσων στο Αμερικανικό πολιτικό σύστημα θα είναι μινιμαλιστική γιατί οι ίδιοι άνθρωποι που ελέγχουν τα έντυπα και τα τηλεοπτικά μέσα θα μεταφερθούν στον χώρο του διαδικτύου. Ο Bimber από την πλευρά του υποστηρίζει ότι το διαδίκτυο δεν θα έχει απαραίτητα κάποια επίπτωση στην πολιτική γιατί απλά διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ ιδιωτών οι οποίοι ήταν ήδη εμπλεκόμενοι στην πολιτική διαδικασία.

Τα Πολιτικά Blogs

Σύμφωνα με την σύντομη ιστορία του blogging, τα πολιτικά blogs, έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνιση τους αμέσως μετά τα γεγονότα της 11^ης Σεπτεμβρίου του 2001, όταν και οι άνθρωποι στράφηκαν στα ιστολόγια για να εκφράσουν τα συναισθήματα τους για τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ και για να εξασφαλίσουν πληροφορίες που δεν μπορούσαν να αναζητήσουν στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Το 2002, πολλοί από τους bloggers που εμφανίστηκαν μετά την 9/11 άρχισαν να καταπιάνονται με το θέμα της επέμβασης στο Ιράκ. Μερικοί από αυτούς, όπως οι Instapundit, Daily Kos, και AndrewSullivan.com, άρχισαν να προσελκύουν έναν διαρκώς διευρυνόμενο αριθμό αναγνωστών στις συζητήσεις τους για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, αλλά και τις επιπτώσεις της στην εσωτερική πολιτική. Αποτέλεσμα αυτής της αναγνωσιμότητας των λεγομένων και “A-list” blogs ήταν να αποκτήσουν εξαιρετική δημοφιλία αναγκάζοντας πολλές πολιτικές elites και παραδοσιακά ΜΜΕ να αρχίσουν σταδιακά να υιοθετούν αυτή τη μορφή πολιτικής ενημέρωσης.

Αυτή η έκρηξη δημοτικότητας του πολιτικού blogging σηματοδότησε και την έναρξη της ενασχόλησης των ακαδημαϊκών ερευνών γύρω από το ζήτημα. Οι McKenna και Pole, για παράδειγμα, χαρτογράφησαν τους συγγραφείς των πλέον «δημοφιλών» πολιτικών blog με σκοπό να προσδιορίσουν ποιοι είναι αυτοί που έχουν τα ιστολόγια, με ποιο τρόπο και για ποιο σκοπό οι δημοφιλείς bloggers χρησιμοποιούν τα ιστολόγιά τους, και τέλος ποια επιρροή έχουν τα πολιτικά ιστολόγια στις παραδοσιακές μορφές πολιτικής συμμετοχής. Παρόλα αυτά το πολιτικό blogging παραμένει ακόμη σε ένα πρώιμο στάδιο ανάπτυξης και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τον βαθμό με τον οποίο θα αναπτυχθεί το φαινόμενο στο μέλλον. Όπως σημειώνει και ο Eunseong Kim: «Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι το πολιτικό blogging θα είναι ίσως το πιο σημαντικό προεκλογικό εργαλείο στις μελλοντικές πολιτικές εκστρατείες, οι bloggers θα συνεχίσουν με αυξανόμενο ρυθμό να ασκούν πίεση στους παραδοσιακούς δημοσιογράφους για την κάλυψη γεγονότων ή δραστηριοτήτων που δεν θέλουν ή δεν συνηθίζουν να προβάλλουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ».

Η Περίπτωση των ΗΠΑ

Παρόλο που πολλές χώρες έχουν ήδη συμπεριλάβει τα blogs στη λειτουργία του πολιτικού τους συστήματος, η επιρροή των ιστολογίων στην πολιτική είναι πιο διαδεδομένη στην περίπτωση των ΗΠΑ. Ένα μεγάλος μέρος των αναλύσεων του σήμερα για την πολιτική επιρροή των blogs εστιάζει στην θέση που είχαν στην προεκλογική καμπάνια του Barack Obama, όμως η ριζοσπαστικοποίηση των προεκλογικών εκστρατειών στις ΗΠΑ ήρθε μερικά χρόνια νωρίτερα και από έναν άλλο υποψήφιο. Το 2003, ο Howard Dean, υποψήφιος για το χρίσμα του Προέδρου, έστρεψε την προσοχή της πολιτικής σκηνής των ΗΠΑ πάνω του, χάρη στην επιθετική και εναλλακτική προεκλογική του καμπάνια, στην οποία το κυρίαρχο στοιχείο ήταν η υιοθέτηση του blog ως το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας με τους ψηφοφόρους. Για πολλούς Αμερικανούς, η προεκλογική διαδικασία για την ανάδειξη των υποψηφίων των Προεδρικών εκλογών του 2004, σήμαινε και το πρώτο άκουσμα της λέξης blog. Από τότε αυτό το νέο μέσο άλλαξε ριζικά την μορφή των προεκλογικών εκστρατειών στις ΗΠΑ, ενισχύοντας τον άμεσο διάλογο με τους ψηφοφόρους και ενθαρρύνοντας την ενεργό κοινωνική ανάμειξη. Υποψήφιοι από όλα τα σημαντικά πολιτικά κόμματα ενέταξαν τα ιστολόγια στο ρεπερτόριό της καμπάνιας τους, με σκοπό την ανάπτυξη της μαζικής και διαφορετικής επικοινωνίας και της ενεργοποίησης των ψηφοφόρων σε ένα επίπεδο μη συγκρίσιμο με προηγούμενες εκστρατείες που στηρίζονταν στα παραδοσιακά ΜΜΕ.

Οι εκλογές του 2008 είναι αυτές που τελικά ανέδειξαν σε μέγιστο βαθμό τη χρησιμότητα των πολιτικών ιστολογίων. Η πολιτική στις ΗΠΑ βρέθηκε μπροστά σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην εκλογική ιστορία της χώρας. Οι υποψήφιοι για το θώκο του Προέδρου των ΗΠΑ βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ανάγκη μίας νέας στρατηγικής για την ενοποίηση και την κινητοποίηση ενός Αμερικανικού κοινού στο οποίο οι διαχωρισμού διευρύνονται συνεχώς και η αποξένωση από την πολιτική ήταν στο μεγαλύτερο βαθμό από κάθε άλλη περίοδο. Για να αντιμετωπίσουν αυτή την ανάγκη οι πολιτικοί και κυρίως οι υπεύθυνοι των προεκλογικών εκστρατειών υιοθέτησαν μία στρατηγική η οποία οικοδομήθηκε στην αρχή της άμεσης επαφής με τους ψηφοφόρους και στην ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής. Η απάντηση στην ανάγκη αυτή ήταν το πολιτικό πρόταγμα του Obama και το κύριο μεθοδολογικό του εργαλείο τα ιστολόγια.

Συμπεράσματα

Παρόλη την ανάπτυξη και την κυριαρχία του, ως πληροφοριακό μέσο, το Internet δεν έχει καταφέρει να υπερκαλύψει τα θέσφατα και τις νόρμες της πολιτικής επικοινωνίας που υπήρχαν πριν την διάδοση του. Κατάφερε να αλλάξει το ενημερωτικό περιβάλλον στα πλαίσια του οποίου οι πολιτικές elites και οι πολίτες λειτουργούν. Τα Blogs, πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι μπορούν να αποτελέσουν έναν ξεχωριστό και αυτόνομο πόλο. Αν και ακόμη τα ηλεκτρονικά μέσα δεν έχουν επιβεβαιώσει τις προφητείες που προέβλεπαν, με τα πιο μελανά γράμματα, το τέλος των παραδοσιακών ΜΜΕ, δεν μπορεί κανείς να μην σταθεί στην ιδιαίτερη κατηγορία των πολιτικών ιστολογίων. Σύμφωνα με τα στοιχεία τα πολιτικά ιστολόγια βοηθούν στην κινητικότητα των απόψεων και στη διαμόρφωση της πολιτικής agenda, από κοινού με τους δημοσιογράφους και τους πολιτικούς, ενώ παράλληλα ανοίγουν έναν νέο και εξαιρετικά αποτελεσματικό δρόμο πολιτικής συμμετοχής για τους ενεργούς πολίτες.

Η σημαντική προσφορά όμως των blogs στην πολιτική δεν πρέπει να περιοριστεί στο κομμάτι της συμμετοχής αλλά θα πρέπει να εστιάστει στον πυρήνα της πολιτικής χρησιμότητας των ιστολογίων στην δυνατότητα που παρέχεται στους ιδιώτες να διατυπώσουν τις απόψεις του πάνω σε πολιτικά ζητήματα. Με άλλα λόγια προτάσσουμε το σχήμα της πολιτικής έκφρασης έναντι της πολιτικής συμμετοχής. Το σχήμα της πολιτικής έκφρασης γεννά μία τελείως διαφορετική δέσμη ερωτήσεων από το σχήμα της πολιτικής συμμετοχής. Όταν το πολιτικό ιστολογείν προσδιορίζεται υπό το πρίσμα της πολιτικής συμμετοχής τα ερωτήματα που εγείρονται είναι του τύπου: «γιατί οι άνθρωποι ιστολογούν», «ποια είναι η επίπτωση του ιστολογείν», «ποιοι άνθρωποι ιστολογούν». Σε αντίθεση με την περίπτωση της πολιτικής έκφρασης όπου οι ερωτήσεις είναι πιο θεμελιακές και σημαντικές, του τύπου: «ποιο είναι το περιεχόμενο της πολιτικής έκφρασης που συναντάμε στα πολιτικά ιστολόγια», «ποια επιρροή έχουν τα πολιτικά γεγονότα στον περιεχόμενο της πολιτικής έκφρασης των ιστολογίων» και «με ποιο ρυθμό και σε ποιο βαθμό το περιεχόμενο της πολιτικής έκφρασης που βρίσκουμε στα πολιτικά ιστολόγια αλλάζει με την πάροδο του χρόνου».

Είναι φανερό από τη διαφοροποίηση των ερωτημάτων που προκύπτουν από τα προτάγματα για τα πολιτικά ιστολόγια ότι η αντιμετώπιση τους ως πολιτική έκφραση είναι αυτή που μας αναδεικνύει την χρησιμότητα τους και είναι επίσης αυτή που μπορεί να λειτουργήσει στο μεταίχμιο με το άλλο σημαντικό ζήτημα, τις επιπτώσεις στη δημοκρατία την ίδια. Η ανατολή της blogo-σφαίρας σήμανε και την ανάδυση σειράς σημαντικών ερωτημάτων για τα φαινόμενα ελιτοποίησης της πληροφορίας και για την δημοκρατία την ίδια. Επιτρέπουν τα ιστολόγια στους ανθρώπους να ελέγξουν την πληροφορία και να διορθώσουν τα ηθελημένα και μη λάθη στην ενημέρωση; Μπορούμε να θεωρήσουμε την blogo-σφαίρα ως ένα είδος λειτουργικής αγοράς για την πληροφορία στη λογική του Hayek; Μήπως είναι μία αχανής δημόσια συνάντηση της λογικής του Habermas; Καιρόν Γνώθι…

.