Μία Διαπραγμάτευση από Άλλη Εποχή

Τριαντάφυλλος Καρατράντος

Η ΕΕ είναι μία τεράστια κονίστρα διαπραγματεύσεων, στην οποία για να επιβιώσεις θα πρέπει να έχεις συγκεκριμένο σχέδιο, να είσαι έτοιμος να κάνεις υποχωρήσεις και να ενταχθείς σε ένα συνολικότερο πλαίσιο, το οποίο καλείσαι να συνδιαμορφώσεις για να πετύχεις τα μέγιστα δυνατά οφέλη.

Για πολλά χρόνια η Ελλάδα στην Ε.Ε. πήγαινε να διαπραγματευτεί αγνοώντας τους στοιχειώδεις κανόνες της διαπραγμάτευσης win-win. Πήγαινε, άλλες φορές με τσαμπουκά και απειλές για αλλαγή στρατοπέδου στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και άλλες φορές προσποιούμενη τον φτωχό συγγενή ζητώντας ελεημοσύνη, πιστεύοντας ότι θα κοροϊδεύει τους «Φράγκους». Το αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών ήταν είτε νταηλίδικα veto που μας απομόνωναν από το κέντρο των αποφάσεων, είτε η εγκατάλειψη μακροπρόθεσμων στόχων υπέρ βραχυπρόθεσμων, επιδοματικών κυρίως, λύσεων. Αλήστου μνήμης έχουν μείνει στην ιστορία της ΕΕ α) η απόφαση για την ένταξη της Ελλάδας, όπου για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία το Συμβούλιο ήρθε σε ρήξη με την Επιτροπή, η οποία είχε διαμορφώσει αρνητική γνώμη για την Ελλάδα, και β) τα αντισταθμιστικά πακέτα με τη μορφή των ΜΟΠ για να συναινέσει η Ελλάδα στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη.

Από το 1993 η Ελλάδα άρχισε σταδιακά να εμπεδώνει τον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ. Άρχισε να διαπιστώνει ότι η επιτυχής διαπραγμάτευση στα πλαίσια της ΕΕ στηρίζεται στην ιδέα ότι όλες οι πλευρές επιτυγχάνουν περισσότερα αν αποφασίσουν να αντιμετωπίσουν από κοινού το πρόβλημα αναζητώντας επωφελείς λύσεις. Συνειδητοποίησαν ότι η απόπειρα να «γονατίσεις» τον άλλο σε οδηγεί στην περιφέρεια και στην απομόνωση. Συνειδητοποίησε ότι για να κερδίσεις θα πρέπει να είσαι διατεθειμένος να χάσεις κάτι. Η αλλαγή αυτή αντίληψης και κουλτούρας που σφραγίστηκε με τον πλέον επίσημο τρόπο στο Συμβούλιο Κορυφής του Ελσίνκι το 1999, σηματοδότησε μία χρυσή Ευρωπαϊκή περίοδο για την Ελλάδα.

Η Ελλάδα λειτούργησε ως μεσαία χώρα πρότυπο και βρέθηκε στον πυρήνα των πρωτοβουλιών της Ε.Ε. Βρέθηκε στην ΟΝΕ, δημιούργησε τον οδικό χάρτη για την Ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών της Ν.Ε. Ευρώπης και ειδικότερα των Βαλκανίων. Ήταν από τους βασικότερους μοχλούς προώθησης της διαδικασίας της εμβάθυνσης και συμμετείχε με τον πλέον ενεργό τρόπο στις συζητήσεις και στην τελική διαμόρφωση του σχεδίου για την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη. Ενδεικτικό του πόσο «επιθετικά» κινούνταν η Ελλάδα ήταν το παράδοξο του να είναι ταυτόχρονα ο θερμότερος υποστηρικτής της εμβάθυνσης και της διεύρυνσης παράλληλα, ακόμα και όταν η μία διαδικασία έρχονταν σε σύγκρουση με την άλλη.

Η εξωστρεφής Ελλάδα, με βασικούς άξονες: α) την εμβάθυνση και την ανακάλυψη των συμφερόντων των άλλων, β) την αναζήτηση πληροφοριών, γ) την προσπάθεια αποφυγής συγκρούσεων και δ) τη δημιουργικότητα, αποτέλεσε σημαντικό και αξιόπιστο συνομιλητή. Έγινε μία Ευρωπαϊκή χώρα στα Βαλκάνια που ρύθμιζε την Ευρωπαϊκή προοπτική τους.

Όλο αυτό το οικοδόμημα όμως το γκρεμίσαμε συθέμελα, μέσω του κλασικού Ελληνικού τρόπου, με τη μη συνέχεια και τη μη συνέπεια στην εξωτερική πολιτική, με άμεσο αντίκτυπο στη διεθνή εικόνα της χώρας και την διαπραγματευτική ικανότητα της. Η απογραφή, η επιτήρηση, η εικονική αναθεώρηση του ΑΕΠ, τα veto, η μη συμμετοχή σε ευρύτερες πρωτοβουλίες, η μη καλλιέργεια συμμαχιών, ακόμη και στο Βουκουρέστι η Ελλάδα δεν βρήκε συμπαραστάτες λόγω της δημιουργίας συμμαχιών, η προσωπική επιλογή της αναζήτησης πρόσκαιρων κερδών στον χαμηλότερο κοινό παρανομαστή από δυσμενή θέση η οποία θα έχει επιπτώσεις σε μακροχρόνια συμφέροντα της χώρας, κατέστησαν και πάλι τη χώρα μας, μία Βαλκανική χώρα στην ΕΕ. Η Αρτηριοσκληρωτική πολιτική, η προχειρότητα, ο ωχαδερφισμός και η τσαπατσουλιά, τυλιγμένες με ένα ωραίο αμπαλάζ μαγκιάς πριν την οικονομική κρίση, και με ένα μελανό αμπαλάζ εκτάκτου ανάγκης μετά, έχουν θέσει τη χώρα στο περιθώριο. Η «νέα Ισλανδία», ο «ασθενέστερος κρίκος τη ΟΝΕ», πηγαίνει να δώσει μία από τις σημαντικότερες μάχες για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση χωρίς σχέδιο, χωρίς προοπτική, χωρίς συμμαχίες.

Αντί να έχουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για μία ενισχυμένη οικονομική διακυβέρνηση που θα μας έφερνε και πάλι στον πυρήνα των εξελίξεων, πάμε με σκοπό να παγώσουμε την εθνική συμμετοχή στις χρηματοδοτήσεις. Και πως πάμε; Χωρίς καμία αξιοπιστία, δεν μας έφτανε το prison break που έκανε το γύρο του κόσμου, ήρθε και η ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών με τα τρία φαρμακερά βέλη: α) διόγκωση του δημοσίου χρέους, β) μαύρη τρύπα 5,5 δις στο προϋπολογισμό, γ) υπέρβαση στις ελαστικές δαπάνες.

Αυτή η διαπραγμάτευση μου θυμίζει τη ρήση του Churchill για τη Ρωσία: «ένας γρίφος μέσα σε ένα μυστήριο μέσα σε ένα αίνιγμα» και ο θεός βοηθός.