Το μαραμένο τριαντάφυλλο της σοσιαλδημοκρατίας

Τριαντάφυλλος Καρατράντος

Την ώρα που το Foreign Policy, ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά περιοδικά έντυπα των ΗΠΑ, κυκλοφόρησε με κεντρικό θέμα του το «Marx Διαχρονικός», την ώρα που οι πωλήσεις του Κεφαλαίου έφτασαν τα επίπεδα του προηγούμενου αιώνα, η σοσιαλδημοκρατία βυθίζεται όλο και περισσότερο στην κρίση. Τα αποτελέσματα των Ευρωπαϊκών εκλογών την έφεραν σαφώς ηττημένη, να στριμώχνεται ανάμεσα σε ανερχόμενους πράσινους στη Γαλλία, και θολούς Ευρωσκεπτικιστές αυτόχθονες στη Βρετανία.

Η σοσιαλδημοκρατία νιώθει δύο μεγάλα διλήμματα να μοιάζουν με κινούμενη άμμο: α) η ιδεολογική πρόσμειξη και β) η πολιτική δυστοκία. Η σοσιαλδημοκρατία βρίσκεται ανάμεσα σε δύο πυρά, η παραδοσιακή και η ριζοσπαστική αριστερά από τη μία πλευρά και οι φιλελεύθεροι και οι συντηρητικοί από την άλλη. Κάποτε η σοσιαλδημοκρατία φώναζε για ισότητα και αλληλεγγύη, σήμερα για την διατήρηση των δικαιωμάτων και την κοινωνική οικονομία. Οι μεν την κατηγορούν ως εμπόδιο στην πραγματική ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας, ως τον πυλώνα του ισχύοντος καπιταλιστικού συστήματος και ακραίο υπερασπιστή της παγκοσμιοποίησης και της ελεύθερης αγοράς, ως κακέκτυπο του νεοφιλελευθερισμού. Οι δε χρεώνουν στη σοσιαλδημοκρατία τον περιορισμό της οικονομικής αποδοτικότητας και ανάπτυξης, την ανέξοδη σπατάλη του παραγόμενου πλούτου και τον κρατικό παρεμβατισμό.

Και η σοσιαλδημοκρατία; Η ίδια η σοσιαλδημοκρατία έχει παραλύσει, μοιάζει ανίκανη να δώσει πειστικές πολιτικές απαντήσεις στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς. Δεν μπορεί να αναδείξει ένα συγκεκριμένο πολιτικό διακύβευμα και ενδύεται τον θολό μανδύα του εκσυγχρονιστή, ένας μοιρολατρικός, διαχειριστικός, απολιτικός μανδύας που το μόνο που κάνει είναι να αναδείξει πόσο γυμνός είναι ο βασιλιάς. Η κρίση, αν και πρόσκαιρα έμοιαζε με σανίδα σωτηρίας για την σοσιαλδημοκρατία, γρήγορα προσπέρασε τη σοσιαλδημοκρατία, η οποία δεν την εκμεταλλεύτηκε.

Ενώ η σοσιαλδημοκρατία μοιάζει να βρίσκεται σε νευρική κρίση και εκπέμπει sos, η κριτική του Lenin προς τον Bernstein μοιάζει περισσότερο επίκαιρη από ποτέ: «εάν η σοσιαλδημοκρατία δεν είναι κάτι άλλο από ένα μεταρρυθμιστικό κόμμα, τότε ένας σοσιαλιστής δεν έχει μόνο το δικαίωμα να συμμετέχει σε μία αστική κυβέρνηση, αλλά θα πρέπει και να το επιδιώκει. Γιατί δεν θα πρέπει να παραμένει στην κυβέρνηση, ακόμη και μετά την εκτέλεση εργατών; Γιατί δεν θα συμμετέχει προσωπικά στις ευχαριστίες προς τον Τσάρο; Και η ανταπόδοση σε αυτή την έκπτωση των αξιών μας θα είναι φτωχές υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις».

Τα λόγια του Lenin μοιάζουν με δαμόκλειο σπάθη πάνω από το μαραμένο τριαντάφυλλο της σοσιαλδημοκρατίας. Που πάμε; Τι κάνουμε; Ποιους εκπροσωπούμε; Ποιο είναι το πρόταγμά μας; Πως ονειρευόμαστε τον κόσμο; Υπαρξιακά ερωτήματα που αν δεν απαντηθούν θα αφήνουν τη σοσιαλδημοκρατία στη γωνία, ζαλισμένη από τα εκλογικά χαστούκια.