Η αριστερά, ο Λ. Κύρκος και η «αριστερά»

«Είστε η Αριστερά των σαλονιών», είχε απευθύνει προσωπικά στον Λεωνίδα Κύρκο από το βήμα της Βουλής ο Ανδρέας Παπανδρέου. Πρέπει να ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1970, τότε που το ΠαΣοΚ οργάνωνε το «ραντεβού με την ιστορία», αυτό που είχε χάσει η ελληνική αριστερά κατά τη δεκαετία του 1940. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1989, η αριστερά των σαλονιών και των εργοστασίων έστελνε τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο. Δεν ήταν η εκδίκηση του Λεωνίδα Κύρκου, στο Εκτελεστικό Γραφείο της ΕΑΡ είχε ψηφίσει λευκό όταν τέθηκε θέμα να αποφασίσουμε αν ήμασταν υπέρ της παραπομπής ή όχι.
Ήταν η εκδίκηση της ιστορίας: το ΠαΣοΚ των σκανδάλων του 1989 δεν θύμιζε σε τίποτα το αντικαπιταλιστικό, αντιιμπεριαλιστικό, αντιευρωπαϊκό κόμμα που το 1981 δεν είχε επιτρέψει στον Κώστα Σημίτη να είναι υποψήφιος βουλευτής επειδή είχε γράψει κείμενο υπέρ της «Ευρώπης τωνΛαών». Κατά την πρώιμη μεταπολιτευτική περίοδο έπρεπε κανείς να είναι υπέρ του
Καντάφι, του Χουσεΐν και του Ασάντ (πατέρα του νυν) για να είναι «αριστερός». Το ΠαΣοΚ δεν ήθελε να ακούσει καν για σοσιαλδημοκρατία και αντιμετώπιζε περιφρονητικά τη Σοσιαλιστική Διεθνή, της οποίας προεδρεύει σήμερα ο Γιώργος Παπανδρέου.

Ο Λεωνίδας Κύρκος, αρνήθηκε να είναι τέτοιος «αριστερός»: Παραμένοντας «κομμουνιστής», χαρακτηρισμός που για αυτόν ήταν περισσότερο ηθικός παρά πολιτικός, ήταν ευρωπαϊστής και μεταρρυθμιστής. «Ήταν η ευρωπαϊκή ιδέα σε πράξη, ο εκσυγχρονισμός της Αριστεράς σε μαχητική έκδοση», μπορούμε να πούμε για αυτόν, παραφράζοντας την περιγραφή του Κώστα Σημίτη για το άλλο σπουδαίο πρόσωπο που χάσαμε τούτες τις ημέρες, τον Νίκο Θέμελη. Συμμετείχε, όπως και όλο το ΚΚΕ (εσωτερικού), στο εγχείρημα του ευρωκομμουνισμού, στην προσπάθεια των κομμουνιστικών κομμάτων της Ιταλίας, της Ισπανίας και (λιγότερο) της Γαλλίας να αναπτύξουν εθνικούς δρόμους προς τον σοσιαλισμό, ερχόμενα σε σύγκρουση με τη Σοβιετική Ένωση. Το εγχείρημα απέτυχε, τα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης ουσιαστικά έσβησαν από τον πολιτικό χάρτη, με εξαίρεση το ΚΚΕ που ήδη είχε κερδίσει τη μάχη του «ένα είναι το ΚΚΕ» από τη δεκαετία του 1970, παρά το γεγονός ότι το ΚΚΕ (εσωτερικού) είχε πρωτοστατήσει στον αντιδικτατορικό αγώνα.

Δεν ήταν μόνο ότι το ΚΚΕ είχε την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν και ότι ουσιαστικά το ΚΚΕ συνέχιζε με «το όπλο παρά πόδας», σαν να μην είχε τελειώσει ο εμφύλιος πόλεμος. Συμβολικά, ο Χαρίλαος Φλωράκης συμπεριφερόταν σαν καπετάνιος του ΕΛΑΣ, ο Λεωνίδας Κύρκος ήταν ειρηνοποιός, ήθελε να τελειώσουν οι βίαιες πολιτικές συγκρούσεις στη χώρα μας, αυτή του η πεποίθηση του είχε κοστίσει τον χαρακτηρισμό «του σαλονιού». Για τη συγκρουσιακή πολιτική κουλτούρα της χώρας μας, το να πιστεύει κανείς στην αξία του συμβιβασμού, στη διαπραγμάτευση, στην ανάγκη ουσιαστικών πολιτικών συνθέσεων ήταν «συμπεριφορά σαλονιού» _ άρα δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει ο Λεωνίδας Κυρκος «λαϊκός ηγέτης», ανυποχώρητος απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς.

Ομοίως, το να αγαπάς την κλασική μουσική, να σφυρίζεις κομμάτια, να παίζεις φυσαρμόνικα και να προτείνεις ο Ύμνος στη Ζωή της Ενάτης του Μπετόβεν να γίνει ο εθνικός ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι συμπεριφορά του σαλονιού και του Μεγάρου _ σε χώρα που το αντριλίκι συνιστά ύψιστη πολιτική αξία και οι γνήσιοι λαϊκοί ηγέτες χορεύουν ζεϊμπέκικο, κουμπαριάζουν με τον Τόλη Βοσκόπουλο και ομνύουν στη Ρίτα Σακελλαρίου. Ομοίως, το να έχεις το άγχος να αποχωρήσεις από την πολιτική ζωή από τα 65 σου επειδή όλοι οι συνομηλικοί σου του ΚΚΕ (εσωτερικού) έχουν αποχωρήσει και φοβάσαι μήπως κατηγορηθείς ότι τους ξωπέταξες για να κυριαρχήσεις, αποτελεί ήθος σπάνιο για την πολιτική ζωή της χώρας.

Φυσικά, ο Λεωνίδας Κύρκος έκανε λάθη και συμβιβασμούς, ήταν υποχωρητικός ακόμα και σε περιπτώσεις που ίσως δεν έπρεπε _ για τούτο και ήμασταν πολλοί, ακόμα και στον χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς που τον θεωρούσαμε «δεξιό». Σκέφτομαι σήμερα πως έφταιγε το ότι δεν είχαμε καταλάβει το πόσο μισούσε τον εμφύλιο πόλεμο, πόσο ήθελε να κλείσει οριστικά αυτή η σελίδα• ίσως επειδή αυτός είχε λάβει μέρος, είχε βιώσει την αγριότητά του, ένιωθε πως είχε ευθύνες, ενώ για μας ήταν μακρινή ιστορία. Δεν καταλαβαίναμε ότι με την πολιτική μας πρακτική τον συνεχίζαμε, ενώ πιστεύαμε ότι είχε λήξει.

Σύναψε συμμαχίες με κράτη, πρόσωπα και κόμματα που δεν έπρεπε, και το πολιτικό εγχείρημα του οποίου ηγήθηκε απέτυχε _ εννοώ δεν κατάφερε να υλοποιήσει ο ίδιος τις βασικές ιδέες που ευαγγελιζόταν, άλλοι και άλλα κόμματα τις έκαναν πράξη, τον ευρωπαϊσμό του, για παράδειγμα. Δεν του αναγνώρισαν τη συνεισφορά του. Σε εκείνο όμως στο οποίο απέτυχε παταγωδώς ήταν η προσπάθειά του για εξημέρωση των πολιτικών ηθών, για λιγότερη βία στις κοινωνικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις _ για αυτή την προγραμματική πίστη του τον μισούν βαθιά ακόμη και σήμερα πάμπολλοι στο ΠαΣοΚ, στο ΚΚΕ, στη Δεξιά, ακόμη (αν όχι κυρίως) και στον Συνασπισμό.

Μακάρι και αυτή την πίστη του στον συμβιβασμό και την αποφυγή της βίας να την κάνουν πράξη κάποιοι άλλοι πολιτικοί, και ας μην του αναγνωρίσουν ούτε αυτή τη συνεισφορά, δεν πειράζει. Κάποιοι θα θυμόμαστε ότι ο Λεωνίδας Κύρκος υπήρξε πρωτοπόρος στην Αριστερά και σε αυτό το πεδίο.
 Δ.Ψυχογιός-ΤΟ ΒΗΜΑ