Τσαντιριώτικη θολούρα

Ναι, το χειρότερο στον λαϊκισμό είναι η απλούστευση. Η ευκολία τού να αφυδατώνει ισχυρά νοήματα από τη μνήμη που τα συνοδεύει, από την ιστορία, από τη μακρά διαδικασία της κουλτούρας που οδήγησε σε αυτά, για να κάνει ανίερους συσχετισμούς. Διαπιστώσαμε την αγωνία του Λάκη Λαζόπουλου στη χθεσινή πρεμιέρα της εκπομπής του «Τσαντίρι» από έναν τέτοιου είδους απλουστευτικό συσχετισμό, την περίφημη θεωρία της ταύτισης των «δύο άκρων» στην πολιτική σκηνή, που προφανώς θεώρησε ότι αφαιρεί τα νοήματα και την πολιτική ουσία για να συνθέσει έναν τρομοκρατικό, πλην άκρως επικοινωνιακό συμβολισμό.

Ουδεμία αντίρρηση ότι ο Λάκης Λαζόπουλος είναι πολύ έμπειρος στο επικοινωνιακό παιχνίδι. Ειδήμων.

Οπως κάθε καλλιτέχνης της σάτιρας και ο συγκεκριμένος είναι μαέστρος στο είδος. Κάθε του εκπομπή μια υπερπαραγωγή, όχι με την έννοια του σκηνικού πλούτου, αλλά με την έννοια της διαχείρισης συμβόλων και συμβολισμών. Το πιο ευαίσθητο πεδίο σε εποχές κρίσης για τη συντήρηση της θολούρας, που αποδεδειγμένα συντηρεί τα χειρότερα ελαττώματα μιας δημοκρατίας, η οποία βρίσκεται στο επίπονο στάδιο να τα ανιχνεύσει πρώτον, να τα αναγνωρίσει σε όλο τους το εύρος δεύτερον, προκειμένου να ακολουθήσει η θεραπεία τους.

Η οποία θεραπεία, υπόθεση κουλτούρας και μόνον, άρα μιας μακράς διαδικασίας, αποκλείει κάθε αποσπασματική προσέγγιση. Πολύ περισσότερο όταν αυτή γίνεται στο πλαίσιο μιας ευχάριστης, ψυχαγωγικής βραδιάς σε τηλεοπτικό στούντιο, όπου στιγμιαία ευφυολογήματα του καλλιτέχνη με ιδεολογικοπολιτικές πιρουέτες, καθώς σχολιάζει στιγμιότυπα της επικαιρότητας, εντάσσουν εξ ορισμού τα ξέφρενα χειροκροτήματα ενός ενθουσιώδους κοινού από τη συμμετοχή του στο «τσαντιριώτικο γεγονός», στην τηλεοπτική του σκηνοθεσία.

Αλλωστε από τη φύση της η σάτιρα έχει να κάνει με τη στιγμή. Το γεγονός ότι ανασύρει βαθύτερα βιώματα και ερεθίζει ένστικτα των θεατών χάρη στη μαεστρία του καλλιτέχνη, αποτελεί στοιχείο επιτυχίας μεν της σάτιρας, αλλά και ευθύνης απέναντι στο κοινό, τον εαυτό της και την εποχή της. Προφανώς ανελέητη, ανίερη και βωμολοχική, εξού και τα πρόστιμα του ΕΣΡ είναι εκ του περισσού. Στο κάτω κάτω, αν το κοινό του «Τσαντιριού» απολαμβάνει να ακούει ανέκδοτα για εξαερισμούς και αφοδεύσεις γεροντικών εντέρων ή «κακές λέξεις» που απαγορεύει τη δημόσια εκφορά τους ο μικροαστισμός, δικαίωμά του.

Θα σταθούμε όμως μόνο σε ένα σημείο της εκπομπής, στην εκτενή αναφορά στο φαινόμενο Χρυσή Αυγή. Και θα εκλάβουμε το λογύδριό του, καταπέλτης για τα φασιστικά φαινόμενα, από ένα σημείο και πέρα και ως αυτοκριτική. Οχι γιατί θεωρούμε ότι ευθύνεται ο Λαζόπουλος για το φαινόμενο. Το ότι ο ίδιος το συνδέει με ένα «σύστημα», που το εμφανίζει σαν «δικτατορία» που συνέβη σε έναν «αθώο λαό», ωστόσο είναι δείγμα του απλουστευτικού συσχετισμού, στον οποίο καταφεύγει και ο ίδιος. Θεμιτός στα πλαίσια της σάτιρας, αλλά όταν ξεπερνά τα όριά της για να «χαϊδέψει» το κοινό της, αντί να το φέρει αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό, τότε πρόκειται για κοινό λαϊκισμό.

Και ο λαϊκισμός δεν χωρίζεται σε «καλό» και «κακό». Οπως δεν υπάρχουν «καλά γιαουρτώματα» και «κακά γιαουρτώματα», ούτε «αριστερές μούντζες» στις παρελάσεις, επαναστατημένων νιάτων, και «ακροδεξιές μούντζες» στη Βουλή εκείνων που ορέγονται την κατάλυσή της.

Υπάρχει μόνο θολούρα. Επί μακρόν καλλιεργηθείσα στον τόπο και με πολιτική ευθύνη και με τηλεοπτική και με ευθύνη ορισμένων δασκάλων. Και η εκμετάλλευσή της για οποιασδήποτε μορφής εκδικητικά ξεσπάσματα, από όποια πλευρά κι αν προέρχονται, έχει μέσα της τον σπόρο του φασισμού. Που είναι ο αφανισμός του αντιπάλου. Αυτού που χρίζεται εχθρός, είτε μετανάστης, είτε πρώην λατρεμένος πολιτικός, είτε πρώην σύντροφος, που τόλμησε να επιλέξει μια άλλη πολιτική διαδρομή.

Της Πόπης Διαμαντάκου-TA NEA