“Οι αλλαγές του 1976 και 1982, (κατά τη γνώμη μου) επέφεραν βαρύ πλήγμα στη Γλώσσα μας”

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΤΣΙΚΑΝΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ
O Nίκος Μπατσικανής γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πελασγία Φθιώτιδας. Ζει στην Αθήνα και στον τόπο του. Έκανε καριέρα στην πολεμική αεροπορία.
-Κύριε Μπατσικανή, πώς ξεκινήσατε να γράφετε; Τι ήταν εκείνο που σας οδήγησε στη συγγραφή;
Από παιδί, οι συγγραφείς ασκούσαν μεγάλη γοητεία πάνω μου και μαγεύτηκα από πολλά βιβλία που διάβασα, κυρίως στην εφηβεία. Δεν τόλμησα να γράψω ποτέ, μέχρι κάποια ηλικία, ώσπου ήρθε μόνο του, κάποια στιγμή, ως ανάγκη έκφρασης, κι αποθεμάτων που υπήρχαν μέσα μου.
-Σε ποιες αρχές βασίστηκε η αγωγή που πήρατε από την οικογένειά σας;
Μεγάλωσα τις δεκαετίες ’50-’60, εποχές αθωότητας και μαγείας, που ούτως ή άλλως έχουν τα παιδικά χρόνια. Τότε, υπήρχαν αξίες, πρότυπα, οράματα. Οι γονείς μου προσπάθησαν να γίνω ένας καλός άνθρωπος, χρήσιμος στην κοινωνία. Με έμαθαν να σέβομαι τον εαυτό μου και τους άλλους. Να εννοώ ό, τι λέω. Να κάνω το καλό, χωρίς να περιμένω ανταπόδοση. Να συγχωρώ. Να εκτιμώ το γεγονός πως υπάρχω και όσα μού προσφέρονται…
ακόμα και το λίγο. Να έχω αξιοπρέπεια. Να παλεύω για το Δίκιο, την Ελευθερία και την Παιδεία.
–Υπήρχαν άνθρωποι που καθόρισαν τις επιλογές σας; Κι αν ισχύει αυτό, ποιοι είναι αυτοί οι οποίοι επηρέασαν τις σκέψεις και τις επιθυμίες σας;
Θεωρώ πως είμαι ετερόφωτο άτομο και χρειάζομαι κάποιον να με ωθήσει, ή μια βάση, όπου πάνω της θα πατήσω πρώτα σταθερά, για να πετάξω στη συνέχεια. Οι γυναίκες φιλόλογοι που είχα με μύησαν στη μελέτη και με επηρέασαν στο να στραφώ στο γράψιμο, καθώς μας διάβαζαν λογοτεχνικά κείμενα εκτός αυτών του σχολικού προγράμματος. Επίσης, η γιαγιά, η μάνα κι ο πατέρας μου, αλλά κι άλλοι ηλικιωμένοι, γύρω μου, που έλεγαν παραμύθια και διάφορες ιστορίες, άσκησαν μεγάλη επιρροή πάνω μου. Τους άκουγα μαγεμένος.
–Αν σας ζητούσα να μου συνοψίσετε τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή σας, ποια θα ήταν αυτά;
Αυτά που με «σφράγισαν» ήταν ο έρωτας, αλλά και ο θάνατος αγαπημένων προσώπων, τα οποία βίωσα πολύ άσχημα, όπως και τον ξενιτεμό γειτόνων μου, καθώς με έβαζαν (οι γονείς τους κυρίως, αγράμματοι όντες) να διαβάζω και να τους γράφω, σε πολύ τρυφερή ηλικία, πονεμένα γράμματα. Τα μαθητικά μου χρόνια, τα παιδικά παιγνίδια, ο αγώνας των γονιών μου και των άλλων κατοίκων στην ύπαιθρο, μα και τα πολλά έθιμα του χωριού μού έμειναν αξέχαστα. Μεγάλη επίδραση άσκησαν πάνω μου τα δημοτικά και λαϊκά τραγούδια, καθώς και ο κινηματογράφος, όχι μόνο για το θέαμα που προσέφερε, αλλά και για το πώς αυτός ερχόταν στο χωριό μας, από κινητό συνεργείο, και η συμμετοχή μου στο «στήσιμο» του χώρου όπου παιζόντουσαν οι ταινίες, ιδίως το καλοκαίρι. Τα πολιτικά γεγονότα της εποχής εκείνης, η πολιτική αστάθεια, ο φόβος του χωροφύλακα και των «καρφιών», τα Ιουλιανά, οι Λαμπράκηδες, η Δικτατορία, οι εξορίες συγχωριανών μου, που ήταν πατεράδες συμμαθητών μου… οι στερήσεις και η ανέχεια με επηρέασαν βαθύτατα… αν και: Γεμάτα κιούπια οι καρδιές τότε, παρά τη φτώχεια (στίχος μου).
–Πρόσφατα διάβασα το βιβλίο σας «Τη Γλώσσα μού έδωσαν Ελληνική», το οποίο αποτελεί έναν ύμνο στην αρχαιότερη σε χρήση, και μεγαλύτερη σε έκταση, γλώσσα του κόσμου. Πιστεύετε ότι η Ελληνική γλώσσα έχει τη δύναμη να συνεχίσει να υπάρχει χωρίς να αφανιστεί στο πέρασμα των αιώνων;
Θα συνεχίσει, αλλά όχι όπως πριν τις αλλαγές του 1976 και 1982, οι οποίες (κατά τη γνώμη μου) επέφεραν βαρύ πλήγμα στη Γλώσσα μας. Βεβαίως, η Γλώσσα έχει τη δική της δύναμη κι εξελίσσεται μόνη της, αλλά Γλώσσα δεν είναι μόνο αυτή που μιλάμε στην καθημερινότητά μας, αλλά και αυτή με την οποία θα γραφεί ένα επιστημονικό σύγγραμμα, ένας νόμος, μια δικαστική απόφαση, ένα συμβόλαιο… κι αυτό σημαίνει πως πρέπει να τη γνωρίζουν τέλεια οι συντάκτες τέτοιων κειμένων. Με τις επεμβάσεις που νομοθέτησαν μέσα στη Βουλή, εκτός της γενικής αποδυνάμωσης και ζημιάς που έκαναν (Διακοπή της γλωσσικής συνέχειας αιώνων, κατάργηση της προσωδίας, της ευφωνίας και της μουσικότητας της Γλώσσας μας) δημιούργησαν και ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ:
1. Αδυναμία ανάγνωσης πολλών φράσεων ακόμα και από τον πλέον μορφωμένο.
2. Μπέρδεμα στο Γένος (αρσενικό – ουδέτερο).
3. Έλλειψη κατανόησης του νοήματος αρκετών προτάσεων. Η Γλώσσα είναι μια επιστήμη κι εργαλείο μετάδοσης της γνώσης και της μάθησης. Αφαιρώντας στοιχεία ή δυνατότητές της, περιόρισαν αφάνταστα τη δύναμή της, άρα και τα: γνώση – μάθηση. Το κακό έγινε πριν 40 χρόνια, αλλά το θέμα είναι πως, έστω και τώρα, δεν διορθώνουμε τα προβληματικά σημεία, τα οποία είναι εντοπισμένα επακριβώς από την Ακαδημία Αθηνών και κάποια μεμονωμένα άτομα (καθηγητές φιλολογίας ή γλωσσολόγους), και δεν εννοώ να πάμε στο «μοντέλο» πριν τις αλλαγές (καθώς αυτό το θεωρώ αδύνατο) αλλά σε συγκεκριμένες -λίγες- ρυθμίσεις, οι οποίες θα αποκαταστήσουν τα προβλήματα που ανέφερα πιο πάνω.
–Εκτός από δοκίμιο γράφετε ποίηση και διηγήματα. Την έμπνευση τη βρίσκεται ή σάς βρίσκει;
Και τα δύο… πάντως, ποτέ δε γράφω ποίημα ή διήγημα απευθείας στο χαρτί, αλλά στο μυαλό πρώτα. Μόνο τα δοκίμια τα βρίσκω εγώ. Θεωρώ πως η Ποίηση είναι η «αιχμή του δόρατος» της Λογοτεχνίας, λόγω της πυκνότητας και των αλληγοριών που εμπεριέχει, και είναι θέμα έμπνευσης πρωτίστως. Το να είναι κάποιος ποιητής, δε, είναι ύψιστος τίτλος τιμής, πάνω από άρχοντες και κυβερνήτες, ο μόνος που μπορεί να «σκοτώσει» χωρίς μαχαίρι κι όπλο… με δυο του λέξεις μόνο (στίχος μου): «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…», «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ…», «Δυο πόρτες έχει η ζωή…», «Αγάπη που ’γινες δίκοπο μαχαίρι…», «Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου…» τόσα ακόμη, κι αυτά δε γράφονται με προγραμματισμό, αλλά με το χέρι της καρδιάς.
-Πότε κάποιος είναι σε θέση να απολαύσει την πραγματική τέχνη;
Κάθε άνθρωπος το μπορεί, σπουδαγμένος ή όχι, πλούσιος ή φτωχός… αν είναι λεύτερος μέσα του και δεν έχει αλλοτριωθεί. Θεωρώ πως η τέχνη είναι ανάγκη της ψυχής και του μυαλού, όπως η τροφή για το σώμα, κι ότι προήλθε από απλούς (αλλά ταλαντούχους) ανθρώπους και πρέπει να απευθύνεται σε αυτούς κυρίως, και όχι μόνο στους εστέτ του είδους. Εξαρτάται και τι θεωρούμε τέχνη… -εγώ θεωρώ τέχνη και τη φλογέρα του βοσκού, το τραγούδι της υφάντρας, το σκάλισμα της πέτρας ή του ξύλου, από έναν χωρικό-. Βεβαίως, επειδή η κάθε τέχνη εξελίσσεται, με την πάροδο των χρόνων, πρέπει και η παιδεία που παρέχεται να είναι ανάλογη, ώστε οι τέχνες να παρακολουθούνται από τους πολλούς. Φυσικά, οι ειδικοί μπορούν να εκτιμήσουν και τους λαϊκούς, λεγόμενους, τεχνίτες, όπως έγινε με τον Θεόφιλο και τα τραγούδια των ανώνυμων στιχάρηδων ή αυτοδίδακτων μουσικών, μα και άλλων δημιουργών, που μας έδωσαν διαμάντια όπως αυτό:
«Πιάσε μαχαίρι δίκοπο και την καρδιά μου σκίσε,
μα πρόσεξε μη σκοτωθείς, γιατί ’κει μέσα είσαι».
–Στην ποιητική σας συλλογή «Κύρους Κατάβαση» διαβάζουμε:
Μονάχα στη Σταύρωση/κλαίγοντας γοερά/
κοινωνώ το αίμα και το σώμα Του/εις άφεσιν αμαρτιών.
Πιστεύετε στον Θεό;
Πιστεύω σε μια ανωτέρα δύναμη, κι αφού μεγάλωσα στην ελληνική επαρχία, στα 1950-60 (με όλα όσα αφορούν τον Χριστιανισμό, ως παράδοση: Μεγάλη Εβδομάδα, Κάλαντα, νηστεία, ταφές, λιτανείες, τροπάρια, ύμνοι και λοιπά, με έχουν επηρεάσει). Ό, τι και να πιστεύει κάποιος, στην Ελλάδα, στην εκκλησία βαφτιζόμαστε, εκεί παντρευόμαστε, κι εκεί γίνεται το ξόδι μας. Όμως, αντλώ και δύναμη από την πίστη μου, όταν βρεθώ σε ψυχική ανάγκη.
–Παρακολουθείτε τις πολιτικές εξελίξεις; Είστε αισιόδοξος με όλα αυτά που συμβαίνουν στην χώρα μας;
Παρακολουθώ και είμαι ενεργός πολίτης. Ο ποιητής οφείλει να είναι. Άλλωστε, πρώτος, αυτός, «ξύνει τη σκουριά» και πρώτος ματώνει με όσα συμβαίνουν γύρω του, καλά ή άσχημα. Πλέον, είμαι απαισιόδοξος, αλλά πέρα από τούτο, νομίζω πως αυτή η χώρα (με τέτοιον πολιτισμό, τόση ιστορία, τέτοια θάλασσα και τόσο ήλιο) πρέπει να γίνει αυτάρκης κάποτε, και το μπορεί. Θεωρώ πως έχουν εκλείψει: η κοινή λογική και το αυτονόητο, πέρα και πάνω από κομματικές θέσεις και απόψεις.
–Κλείνοντας, θα ήθελα να μας πείτε κάτι που θα θέλατε να είχατε πραγματοποιήσει αλλά δεν σας δόθηκε η ευκαιρία μέχρι σήμερα. Στα χρόνια που έρχονται τί εύχεστε να σάς συμβεί;
Είμαι ολιγαρκής κι ευχαριστημένος με όσα έχω. Άλλοι δεν έχουν ούτε τα αναγκαία για να ζήσουν. Ζητώ υγεία κι ευτυχία για μένα και για όλο τον κόσμο.
 Επιμέλεια: Βάσω Β. Παππά.-http://www.elliniki-gnomi.eu/