Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Μούρα

Στην αρχή το ερώτημα ακουγόταν λογικό: Μπορούν οι δημοκρατίες; Μπορούν να αναχαιτίσουν μια πανδημία το ίδιο δραστικά με τα αυταρχικά καθεστώτα που κινούνται γρήγορα, χωρίς περιορισμούς· που δεν μπαίνουν στη βάσανο της λογοδοσίας· που δεν μπαίνουν στον κόπο να ζυγίσουν ατομικές ελευθερίες και συνταγματικές πολυτέλειες;
Παρατηρώντας από μακριά το παράδειγμα της Κίνας, το ερώτημα ακουγόταν όντως λογικό. Τώρα, όμως, ξέρουμε την απάντηση. Ξέρουμε ότι, ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων, οι αυταρχικές ηγεσίες –ακόμη και αυτές που δεσμεύονται από δημοκρατικά αντίβαρα– εμφάνισαν την ίδια συμπτωματολογία όταν βρέθηκαν αντιμέτωπες με την έκτακτη ανάγκη: άρνηση, συγκάλυψη, επίθεση σε κατασκευασμένους εχθρούς. Αρνηση που επέτεινε τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Απόπειρες συγκάλυψης που όξυναν τις
αυταρχικές πρακτικές. Κατασκευή εχθρών που ξεκινά πρώτα από τα media και καταλήγει πάντα σε μια θεωρία έξωθεν διαβολής.
Το θέατρο αυτό εκτυλίσσεται ακόμη με τραγικό τρόπο στην Τουρκία του Ερντογάν – του πατερούλη που πριν από δύο μήνες συνιστούσε στον λαό του να μη φοβάται τον κορωνοϊό και να τρώει, όπως ο ίδιος, σιρόπι από μούρα, γιατί δυναμώνει το αίμα. Τώρα που η πανδημία είναι εκτός ελέγχου, του φταίνε «οι ιοί της πολιτικής και των ΜΜΕ». Του φταίει όση αντιπολίτευση και όσοι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι έχουν απομείνει.
Τα αποτελέσματα όμως είναι άνισα. Υπάρχουν δημοκρατίες που απέτυχαν στην πανδημία. Υπάρχουν και κλειστά καθεστώτα που τα κατάφεραν. Αν πιστέψει κανείς τον Φράνσις Φουκουγιάμα, το κρίσιμο μέγεθος δεν είναι τόσο οι θεσμοί όσο το πολιτικό μέγεθος που ονομάζει «εμπιστοσύνη». Το εγχείρημα ανάσχεσης μιας πανδημίας δεν μπορεί παρά να είναι συλλογικό. Δεν μπορεί να επιτύχει χωρίς εμπιστοσύνη στους έκτακτους κανόνες που θέτουν οι ηγεσίες – ακόμη και αν αυτές δεν είναι αιρετές.
Αυτή η κοινωνική συστράτευση –που αλλού εμπνέεται και αλλού επιβάλλεται– θα μπορούσε, ώς έναν βαθμό, να εξηγεί και την επιτυχία της Κίνας. Θα μπορούσε, αν ήμασταν βέβαιοι για τα δεδομένα που υποτίθεται ότι συνιστούν την «επιτυχία».
Οι φόβοι, πάντως, ότι ο κορωνοϊός θα καθιέρωνε ένα άλλο υπόδειγμα, ανταγωνιστικό προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία, δεν επιβεβαιώνονται. Ακόμη και αν υπήρχε τέτοιο υπόδειγμα, δεν φαίνεται κανείς πρόθυμος να το επιβάλει. Δεν υπάρχει δύναμη διατεθειμένη να αναλάβει τις «παιδονομικές» ευθύνες και το κόστος που επωμιζόταν μέχρι τώρα η Αμερική. Είναι άλλο να μπορείς να σαμποτάρεις τις ΗΠΑ· και άλλο να μπορείς να μπεις στα παπούτσια τους.
Για τα ιστορικά αντισώματα του δυτικού υποδείγματος, το συμπέρασμα μπορεί να είναι παρήγορο. Για την Ελλάδα, όχι. Οχι ακόμη. Χαίρεται που ο κορωνοϊός λειτουργεί σαν καταλύτης μιας πτώσης μόνο όποιος δεν βλέπει ότι ο κορωνόπληκτος απειλεί να πέσει πάνω μας.
Mιχ. Τσιντσίνης-Καθημερινή