Οι μικροί, αθέατοι εμφύλιοι

Ακολουθούν ορισμένες καταληκτικές σκέψεις πάνω στην εμφυλιοπολεμική φιλολογία που προέκυψε με αφορμή τις εκδρομές στον Γράμμο (είχαν προηγηθεί εδώ τα σημειώματα «Στον Γράμμο το 2020», 1.8.20 και «Μα πάλι με τον Εμφύλιο;», 26.8.20).
Πρώτον: παρότι ο Γράμμος κατέχει συμβολικό πρόσημο και συμπυκνώνει όλη τη ματωμένη περίοδο από το 1943 έως το 1949, για πολλές περιοχές της χώρας (π.χ. τον Μελιγαλά), ο Γράμμος δεν σημαίνει απολύτως τίποτα.

Δεύτερον, άλλο ο εμφύλιος του ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ ή με τον Ψαρρό και άλλο ο εμφύλιος του Μάρκου Βαφειάδη με τον στρατηγό Τσακαλώτο. Αλλο ο ανταρτοπόλεμος και άλλο ο πόλεμος εκ παρατάξεως που επιλέχθηκε το 1948 από τον Ζαχαριάδη (ολέθρια επιλογή με την οποία, ως γνωστόν, διαφώνησε ο Βαφειάδης).
Τρίτον, και κυριότερον, ο ελληνικός Εμφύλιος περιέχει και τους λεγόμενους μικρούς, εσωτερικούς εμφυλίους: πολυαίμακτοι στο εσωτερικό του Δημοκρατικού Στρατού, έχουν γραφεί πολλά γι’ αυτή την πτυχή.
Στην αντίπερα όχθη όμως; Εχει ορθώς τονιστεί ότι
δεν ήταν το σκληροπυρηνικό κράτος της Δεξιάς που συνέτριψε τον Δημοκρατικό Στρατό και κάθε απόπειρα  κομμουνιστικής αντίστασης αλλά ο αστικός κόσμος εν γένει, από τους καθαρόαιμους δεξιούς έως τους κεντρώους, ακόμα και τους σοσιαλιστές. Με άλλα λόγια, το αντικομμουνιστικό στρατόπεδο ήταν ευρύτατο και ετερόκλητο.
Αυτό που ίσως να μην έχει τονιστεί είναι οι μικροί ή μεγάλοι, αθέατοι διχασμοί εντός του αντικομμουνιστικού κόσμου. Η αστική τάξη στάθηκε απέναντι στην κομμουνιστική ανταρσία αλλά ο αστός δύσκολα θα λερώσει τα χέρια του με αίμα. Τη «βρωμοδουλειά» θα αναθέσει σε άλλον να την κάνει. 
Ετσι, πολύ πριν κληθούν στα όπλα ως κληρωτοί τα απλά παιδιά (του λαού και αυτά, ναι) και οι αξιωματικοί κύρους που πολέμησαν στη βόρεια Αφρική το 1942-44, στην Ιταλία και πάνω από τη Γιουγκοσλαβία το 1944, και στις νήσους του Αιγαίου το 1945, αυτοί που λέρωσαν τα χέρια τους με αίμα κομμουνιστών ήταν παραστρατιωτικές τοπικές ομάδες, πρώην δωσίλογοι και ταγματασφαλίτες. Συνέχισαν έως το 1949 να το κάνουν με τη σιωπηρή ανοχή (αν όχι ευλογία) του αστικού κόσμου.
Το ενδιαφέρον είναι ότι, την ίδια στιγμή, αυτούς όλους ο αστικός κόσμος (και ο δεξιός αστός) δεν θέλει ούτε να τους βλέπει. Είναι σαν το άγριο σκυλί που καταδέχεσαι να το έχεις στον κήπο να σου φυλάει το σπίτι από τους κλέφτες αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να το βάλεις στο σαλόνι σου.
Προς Θεού: σε καμία περίπτωση δεν εκφράζω υποστηρικτικό λόγο στους συνεργάτες των ναζί και τους ακροδεξιούς συμμορίτες που έφερναν με υπερηφάνεια κομμένα κεφάλια ως τρόπαια φρίκης. Περιγράφω απλώς μια κατάσταση η οποία, έχω την αίσθηση, χρήζει περαιτέρω ιστοριογραφικής έρευνας. 
Είναι πολλοί οι λόγοι για τους οποίους ο ελληνικός Εμφύλιος συνεχίζει να «ζεματάει». Και είναι πολλές ακόμη οι πτυχές του προς διερεύνηση από τους ιστορικούς.
  ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ-Καθημερινή