Μια «Σύγκρουση πολιτισμών»

ΟPankaj Mishra, ινδός (αν καταλαβαίνω από το όνομα…) συγγραφέας και αρθρογράφος του Bloomberg, έγραψε προ ημερών ένα άρθρο με τίτλο «Η σύγκρουση πολιτισμών του Μακρόν είναι λάθος» (Bloomberg, 28/10).

Γιατί θεωρεί ότι είναι λάθος; Αναφέρει τρεις λόγους.

Πρώτον , επειδή δημιουργεί προβλήματα το «να κατηγορούμε όλο το Ισλάμ για τις ενέργειες ενός ριζοσπαστικοποιημένου ατόμου».

Σωστά αλλά λάθος. Το «άτομο» δεν είναι ένα. Εδώ και κάποια χρόνια, πολυάριθμα «ριζοσπαστικοποιημένα άτομα» δολοφονούν όποιον δεν γουστάρουν στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στο Ιράκ, στην Υεμένη, στον Λίβανο, στη Γερμανία, στη Νιγηρία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Σομαλία, στη Συρία, μόλις προχθές στη Νίκαια και πάει λέγοντας.

Πολλοί «ριζοσπαστικοποιημένοι» έχουν μαζευτεί ξαφνικά.

Δεύτερον, επειδή «η ισλαμοφοβία έχει εξαπλωθεί σε όλα τα επίπεδα της γαλλικής κοινωνίας».

Σωστό, αν ήταν σωστό. Προς το παρόν, δεν έχουμε καμία τέτοια ένδειξη. Η Γαλλική Δημοκρατία αντιδρά όταν δολοφονούνται πολίτες της. Και θα αντιδρούσε όποιος κι αν τους δολοφονούσε.

Ισλαμιστής, βραχμάνος, βουδιστής, μορμόνος ή οπαδός της σαϊεντολογίας. Απλώς από όλους αυτούς μόνο οι πρώτοι αποκεφαλίζουν κόσμο στα μέρη μας.

Τρίτον, επειδή ο Μακρόν

«έχει στοιχηματίσει την παγκόσμια φήμη της Γαλλίας στην ωμή διακωμώδηση μιας μορφής που λατρεύεται από περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο μουσουλμάνους». Το κάνει από «οπορτουνισμό» και για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους.

Θα ήταν σωστό, αν δεν ήταν εντελώς λάθος. Αυτό που ο αρθρογράφος μπερδεύει είναι η διακωμώδηση με το δικαίωμα στη διακωμώδηση. Οσοι κι αν λατρεύουν εκείνον που διακωμωδείται.

Καταλήγει γράφοντας ότι «ο Μακρόν δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ένα βασικό πρόβλημα. Οτι τους περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο σήμερα δεν τους ενδιαφέρει και πολύ τι σκέφτονται οι Γάλλοι γι’ αυτούς».

Ναι, αλλά ενδιαφέρει τους Γάλλους. Και όσους μετέχουμε μαζί με τους Γάλλους στο ίδιο πολιτισμικό σύνολο.

Χρησιμοποίησα τη συλλογιστική και τα επιχειρήματα ενός αρθρογράφου του Bloomberg επειδή φοβούμαι πως όταν τέτοια γράφονται σε ένα κορυφαίο πρακτορείο ειδήσεων θα τα συμμερίζονται και άλλοι.

Τουλάχιστον όσοι παραπέμπουν στο γενικό και παρακάμπτουν το πραγματικό αντικείμενο της συζήτησης. Η οποία δεν αφορά το Ισλάμ ή τον Μωάμεθ ή την επόμενη γαλλική εκλογή. Αφορά τον πολιτισμό μας.

Εναν πολιτισμό που εδώ και μερικούς αιώνες μάς επιτρέπει να δείχνουμε ή να μη δείχνουμε σεβασμό σε κάτι που άλλοι λατρεύουν – ή, ακόμη καλύτερα, να τον δείχνουμε με τον δικό μας τρόπο…

Θα βοηθήσω τον αρθρογράφο με μια απόκρυφη ιστορία από τα μέρη μας.

Το 1912, πριν από την ναυμαχία της «Ελλης» στην οποία θα αντιμετώπιζε τον τουρκικό στόλο, ο υποναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης κάνει μια σεμνή θρησκευτική λειτουργία «υπέρ των όπλων» στο κατάστρωμα του θωρηκτού «Αβέρωφ».

Η ατμόσφαιρα είναι κατανυκτική, όλοι λαμβάνουν τη Θεία Μετάληψη πριν από τη μάχη, κι ο αθυρόστομος ναύαρχος κλείνει τη συγκινητική τελετή με το βροντώδες πρόσταγμα:

–     Και τώρα με τη βοήθεια του Χριστού πάμε να τους γ@….σουμε την Παναγία!

Ενδεχομένως κάποιος ινδός αρθρογράφος της εποχής να μιλούσε για ασέβεια απέναντι στη Θεοτόκο που λατρεύεται ως προαιώνια Υπέρμαχος των ελληνικών όπλων, ίσως και για οπορτουνισμό.

Η Παναγία πάντως μάλλον δεν το είδε έτσι. Τη ναυμαχία την κέρδισε ο Κουντουριώτης.

Γι’ αυτό πιστεύω τελικά ότι το ζήτημα με τη «Σύγκρουση πολιτισμών» που επέλεξε (αν επέλεξε…) ο Μακρόν δεν έχει να κάνει με το αν η σύγκρουση είναι «λάθος» αλλά με το αν είναι θεμελιώδης. Αν αφορά δηλαδή την ουσία των πραγμάτων.

Και η ουσία δεν είναι η λατρεία, ούτε προσβολή στο οιοδήποτε αντικείμενο κάποιας λατρείας. Είναι το δικαίωμα μιας κοινωνίας να βουλεύεται και να φρονεί ακόμη και ασεβώς χωρίς να κινδυνεύει να της κόψουν το κεφάλι.

Ηδη από τις αρχές Σεπτεμβρίου ο Μακρόν είχε ξεκάθαρα αποσαφηνίσει ότι το πρόβλημα με την Τουρκία δεν είναι ένα γρουσούζικο καβγαδάκι μεταξύ γειτόνων. Είναι ένα «ζήτημα ασφάλειας και ευρωπαϊκής κυριαρχίας» στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διότι η Τουρκία κι ο Ερντογάν δεν διεκδικούν, ούτε προωθούν κάποιες επιμέρους διεκδικήσεις ή ρυθμίσεις που θα μπορούσε κάποιος να συζητήσει. Διεκδικούν την επιβολή τους – από το Καστελλόριζο έως το «Charlie Hebdo». Και εκβιάζουν με μετανάστες και τζιχαντιστές.

Θα τους ρωτάει η Ελλάδα τι συμφωνία θα κάνει με την Αίγυπτο και τα γαλλικά περιοδικά θα παίρνουν την άδειά τους όταν θέλουν να σατιρίσουν κάποιον.

Ενα είδος «περιφερειακής χωροφυλακής».

Το ζήτημα λοιπόν είναι αν έχουμε όλοι (και ο Μακρόν και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι…) συνειδητοποιήσει το περιεχόμενο και τις απαιτήσεις της σύγκρουσης.

Προφανώς ο Ερντογάν δεν θα κάνει πίσω – προς τον παρόν άλλωστε παριστάνει τον «Ιππότη του Ισλάμ» στο ακροατήριό του. Αλλά παραδόξως η ευρωπαϊκή πλευρά δεν δείχνει διατεθειμένη να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα.

Απλώς κανείς δεν τολμάει να πει εκείνο που έχουν όλοι στο μυαλό τους. Οτι η Τουρκία πρέπει να ηττηθεί και ότι η μάχη πρέπει να δοθεί στο πεδίο της οικονομίας. Εκεί όπου η Τουρκία είναι περισσότερο ευάλωτη και εκτεθειμένη.

Δεν γνωρίζω αν η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ώριμη και έτοιμη να δεχτεί μια τέτοια στρατηγική. Υποψιάζομαι ότι η Γερμανία, η Ισπανία και δευτερευόντως η Ουγγαρία θα δυσκολευτούν να τη συμμεριστούν.

Αλλά ένα πράγμα είναι βέβαιο. Οτι δεν θα αποφύγουν τη σύγκρουση. Την έχει επιλέξει για λογαριασμό τους ο Ερντογάν.

Και σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις η μέθοδος είναι δοκιμασμένη. Την έχει αναπτύξει έστω και λακωνικά, έστω και ασεβώς, ο «ναύαρχος της καρδιάς μας» πριν από 108 χρόνια.

 Γ. Πρετεντέρης-ΤΑ ΝΕΑ