Αναζητώντας το χαμένο ήθος

Πάει ο παλιός ο χρόνος, και μαζί με το εμβόλιο πρέπει να γιορτάσουμε κι άλλα πράγματα. Πρέπει, για παράδειγμα, να αποχαιρετήσουμε το διαβόητο «ηθικό πλεονέκτημα», διά του οποίου ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές του 2015, αλλά δεν κυβέρνησε με αυτό. Λογικό, διότι, όπως θα έλεγε ο Ιταλός σκηνοθέτης Βιτόριο ντε Σίκα, η ηθική αγανάκτηση που κυρίευσε τον ελληνικό λαό μετά το 2010 ήταν «2% ηθική, 48% αγανάκτηση και 50% ζήλια».
Ας μην κακολογούμε τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος απλώς ονομάτισε αυτό που γινόταν πάντα. Το «ηθικό πλεονέκτημα» υπονοούσαν σχεδόν όλες οι αντιπολιτεύσεις ως επιχείρημα «να φύγουν οι διεφθαρμένοι για να έρθουν οι ηθικοί». Με το «ηθικό πλεονέκτημα», έναντι της Χίλαρι Κλίντον, εξελέγη ο πιο διεφθαρμένος Αμερικανός πρόεδρος των τελευταίων 48 ετών· λέμε «48» διότι ο Ρίτσαρντ Νίξον επανεξελέγη το 1972.

Είναι καλή η ηθική στην πολιτική, αλλά έχει πολλά προβλήματα. Πρώτον, δεν είναι ακριβής επιστήμη. Δεν υπάρχει «ηθικόμετρο» και αδυνατούμε να

μετρήσουμε πόσο «καθαρός» (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) πρέπει να είναι κάποιος για να κυβερνήσει. Δεν ξέρουμε πόσο «σεμνά και ταπεινά» πρέπει να φέρεται ένας υπουργός για να μην προκαλεί. 

Δεύτερον, η έννοια είναι πολύ ρευστή. Τα –όχι και τόσο– παλιά χρόνια, η ομοφυλοφιλία ήταν ηθικώς απαγορευτική για συμμετοχή στα κοινά, χειρότερη ίσως του χρηματισμού. Τρίτον, ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Κάποιος μπορεί να είναι ηθικός διότι δεν είχε –όπως στην Αριστερά– τις ευκαιρίες να είναι ανήθικος. Η διαφθορά των πολιτικών φαίνεται μετά την απομάκρυνση από την κάλπη, αν και εφόσον εκλεγούν. Επιπλέον, δεν μαθαίνουμε ποτέ πόσες ευκαιρίες διαφθοράς είχαν και απέφυγαν κάποιοι από όσους κυβέρνησαν. Κι όμως! Με αυτή την ασαφή και ρευστή έννοια χτίζονται πολιτικές καριέρες, κερδίζονται εκλογές, φτιάχνονται κυβερνήσεις, ορίζεται η πορεία του τόπου. Ετσι ζούμε και ξαναζούμε το ίδιο παραμύθι.

Οι ηθικοί αποδεικνύονται διεφθαρμένοι και οι πρώην ανήθικοι καταγγέλλουν τη διαφθορά των νυν.

Θα το ξαναπούμε: όταν, στην πιο ηθική συντροφιά της Ιστορίας, ένας από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού αποδείχθηκε διε-φθαρμένος, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι στα κόμματα θα είναι όλοι άγιοι. 

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι αναγκαστικώς θα συμβιώσουμε με τη διαφθορά, αλλά θα πρέπει να αλλάξουμε κριτήρια επιλογής των κυβερνώντων. Πρώτον, θα πρέπει να αγνοήσουμε όλα όσα λένε οι πολιτικοί περί της ηθικότητάς τους. «Όσο πιο δυνατά μίλαγε για την τιμή του, τόσο πιο γρήγορα μετρούσαμε τα ασημικά μας», έγραψε ο Ralf Waldo Emerson. Δεύτερον, αυτό που πρέπει να ρωτάμε τους πολιτικούς είναι: «Ποιους ανεξάρτητους από το πολιτικό σύστημα μηχανισμούς ελέγχου προτείνετε, έτσι ώστε να νιώθουμε λίγο περισσότερο ασφαλείς ότι δεν θα κολάζονται και οι άγιοι, 
σαν του λόγου σας;».

 Π. Μανδραβέλης-Καθημερινή