Το σχέδιο Καλλικράτης

Με το σχέδιο «Καλλικράτης» θα επιχειρήσει η κυβέρνηση τη φυγή προς τις μεταρρυθμίσεις αμέσως μετά το Πάσχα στέλνοντας σαφή μηνύματα στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, το ογκωδέστατο νομοσχέδιο, περίπου 400 σελίδων, στο οποίο θα περιλαμβάνονται και οι νέοι χάρτες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση μετά την Κυριακή του Θωμά και το αργότερο μέχρι τις 15 Απριλίου. 

Στόχος είναι το σχέδιο να κατατεθεί στη Βουλή στις αρχές Μαΐου και να γίνει νόμος του κράτους μέχρι το τέλος του μήνα, ώστε το φθινόπωρο οι εκλογές της αυτοδιοίκησης να γίνουν βάσει του νέου πλαισίου. Παράλληλα, το κυβερνών κόμμα έχει συστήσει ειδική επιτροπή που θα ασχοληθεί με τις υποψηφιότητες των εκλογών.

Η ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών έχει οριστικοποιήσει τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου, για τα οποία έλαβε πρόσφατα και το πράσινο φως από τον πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, όμως μέχρι και την τελευταία στιγμή αναμένονται αρκετά «ράβε - ξήλωνε» στις συνενώσεις των δήμων.
Οπως και αρχικά είχε προβλεφθεί, οι 56 νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις θα αντικατασταθούν από τις 13 αιρετές περιφέρειες και οι 1.034 σημερινοί δήμοι και κοινότητες θα μειωθούν σε 370. Επίσης, προβλέπεται η θεμελίωση 7 Γενικών Διοικήσεων που θα αντικαταστήσουν τις 13 σημερινές κρατικές περιφέρειες ως τις αποκεντρωμένες κρατικές οντότητες την ύπαρξη των οποίων επιβάλλει το Σύνταγμα.
Ο κύριος κορμός των συνενώσεων των δήμων είναι και αυτός οριστικοποιημένος, όμως υπάρχουν αρκετές εκκρεμότητες της τελευταίας στιγμής, οι οποίες μπορούν να μεταβάλουν κατά τι τη σημερινή εικόνα. Κάποιες από αυτές τις εκκρεμότητες αφορούν τη φιλοσοφία και τον γενικό χαρακτήρα που θα διατηρηθεί στις συνενώσεις, όπως για παράδειγμα το αν μεγάλα νησιά του Βορείου Αιγαίου θα αποτελούνται από έναν δήμο ή θα σπάσουν σε δύο με τρεις μικρότερους.
Αλλες πάλι εκκρεμότητες οφείλονται στις πιέσεις βουλευτών και τοπικών παραγόντων από όλους τους πολιτικούς χώρους, αλλά κυρίως από το κυβερνών κόμμα, οι οποίοι επιχειρούν να επηρεάσουν το τελικό αποτέλεσμα υπέρ της περιοχής που θεωρείται ότι βρίσκεται στη σφαίρα επιρροής τους.
Στις προσπάθειες αυτές δεν έχουν λείψει και πολλές καραμπόλες, ενώ το φαινόμενο είναι οξύτερο στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, στις οποίες το μοντέλο των συνενώσεων δεν είχε εφαρμοστεί στο παρελθόν και για τις οποίες δεν σχεδιάστηκε κανένα σενάριο από το ινστιτούτο αυτοδιοίκησης.
Εκτός από τις πιέσεις των τοπικών παραγόντων, μένει ακόμα να επιλυθούν και αρκετά τοπικά προβλήματα δήμων που λόγω έντονου τοπικισμού έχουν αναπτύξει αντιπαλότητες με άλλους όμορους με τους οποίους θα μπορούσαν να συνενωθούν, όπως επίσης και θέματα πολύ μεγάλων κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων.
Οι εκκρεμότητες
Για παράδειγμα, στην Αττική βρίσκεται σε εκκρεμότητα το αν θα ενωθεί η Αγία Βαρβάρα με το Χαϊδάρι, αν ο Ρέντης θα ενωθεί με τη Νίκαια ή τον Πειραιά, όπως επίσης και τα «παντρέματα» της Δυτικής και Ανατολικής Αττικής όπου υπάρχουν δήμοι χρεωμένοι ή με αρκετά εσωτερικά προβλήματα που φαίνεται να μην τους θέλει κανένας γειτονικός τους.
 Σε αυτήν την κατηγορία είναι οι Δήμοι Ζεφυρίου και Αρτέμιδος, ενώ ο εύρωστος αλλά μικρός δήμος των Θρακομακεδόνων είναι έτοιμος να κηρύξει αντάρτικο αν επιβεβαιωθεί το σενάριο της συνένωσής του με τον Δήμο Αχαρναίων.
Παρόμοιες καραμπόλες της τελευταίας στιγμής υπάρχουν και στις περιοχές της Α’ και Β’ Θεσσαλονίκης όπου οι συζητήσεις θα συνεχιστούν μέχρι την τελευταία στιγμή και ενδεχομένως ακόμα και μετά την παρουσίαση του νομοσχεδίου.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα έχει ακολουθηθεί το βασικό σενάριο που επεξεργάστηκε η επιστημονική επιτροπή του ινστιτούτου αυτοδιοίκησης με ορισμένες τροποποιήσεις.
Ο υπουργός Εσωτερικών, Γιάννης Ραγκούσης, και οι συνεργάτες του, θεωρούν τη μεταρρύθμιση στην αυτοδιοίκηση ένα ακανθώδες θέμα που ενδέχεται να πυροδοτήσει εκρήξεις τοπικισμού και αντιδράσεις, όμως ευελπιστούν ότι αυτές θα είναι περιορισμένης έντασης και εμβέλειας και δεν θα επηρεάσουν το γενικό εγχείρημα.
Ξεκαθαρίζουν πάντως ότι οι κανόνες των συνενώσεων θα είναι κοινοί και θα αφορούν όλους τους δήμους και οι μοναδικές εξαιρέσεις που ενδεχομένως υπάρξουν θα αφορούν λίγους ιστορικούς δήμους και κοινότητες.
Επιδόσεις και στόχοι
Μετατάξεις και περιορισμός δαπανώνΗ ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις έχει επισημάνει αρκετές φορές ότι το σχέδιο «Καλλικράτης» έχει βρει φανατικούς υποστηρικτές στο εξωτερικό και κυρίως στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ο λόγος είναι ότι η μεταρρύθμιση φιλοδοξεί να περιορίσει σημαντικά το κόστος λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης και να εξορθολογίσει το καθεστώς εργασίας σε αυτούς.
Οπως προβλέπεται στο σχέδιο, τα 6.000 νομικά πρόσωπα και οι δημοτικές επιχειρήσεις περιορίζονται σε λιγότερες από 2.000.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το οριστικό σχέδιο, θα κλείσουν όλα τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και σε κάθε νεοσύστατο δήμο θα επιτραπεί να διατηρήσει δύο, ένα για τις κοινωνικές και προνοιακές ανάγκες και ένα για πολιτιστικούς, αθλητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Ως εκ τούτου, τα ΝΠΔΔ δεν θα ξεπερνούν τα 740. Σε αναστολή λειτουργίας θα οδηγηθούν επίσης και οι περίπου 1.800 δημοτικές επιχειρήσεις, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ζημιογόνες ενώ πολλές ανενεργείς. Κάθε δήμος στο εξής θα μπορεί να διατηρεί μια δημοτική επιχείρηση με κοινωφελή σκοπό.
Προσωρινά μόνο προβλέπεται να συνεχίσουν να λειτουργούν οι 46 μονομετοχικές ανώνυμες εταιρείες των δήμων, ενώ προς κατάργηση οδεύουν και οι 900 σχολικές επιτροπές.
Ο περιορισμός των δήμων και η μετατροπή των 56 νομαρχιακών σε 13 περιφερειακές αυτοδιοικήσεις θα σηματοδοτήσει ένα εκτεταμένο κύμα υποχρεωτικών μετατάξεων αλλά και κατάργησης θέσεων. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των μετατιθέμενων υπαλλήλων θα ξεπεράσει τις 150.000 με 200.000.
Πριν από τις μετατάξεις θα επιχειρηθεί αναλυτική καταγραφή των αναγκών των υπηρεσιών, του πλεονάζοντος προσωπικού και των ελλείψεων. Σύμφωνα με αρχικές προβλέψεις, περίπου σε 35.000 συμβασιούχους που απασχολούνται στους δήμους δεν θα ανανεωθούν οι συμβάσεις και οι ανάγκες θα καλυφθούν από το μόνιμο προσωπικό.
Για τις μετατάξεις οι μόνιμοι εργαζόμενοι θα πρέπει εντός τριών μηνών από την ψήφιση του νομοσχεδίου να δηλώσουν την προτίμησή τους για την υπηρεσία στην οποία θα επιθυμούσαν να μεταταγούν. Στον νόμο θα προβλέπεται απόλυση ενός υπαλλήλου που δεν θα αποδεχτεί τη μετάταξή του σε άλλη υπηρεσία.
Παρελθόν το 42%
Ως προς τα λοιπά, στις εκλογές της αυτοδιοίκησης, από τις οποίες θα αναδειχθούν οι νέοι περιφερειάρχες και δήμαρχοι, θα καταργηθεί το όριο του 42% που ίσχυε μέχρι σήμερα και θα επανέλθει η πρόβλεψη του 50% +1 για την ανάδειξη στο αξίωμα. Τα 3/5 των εδρών θα κατανέμονται στον επιτυχόντα συνδυασμό και τα 2/5 στους επιλαχόντες.
Οσον αφορά τη μεταφορά αρμοδιοτήτων προς την τοπική αυτοδιοίκηση, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ύστερα από μακρά συζήτηση με τα υπουργεία θα υπάρξει εκτεταμένη αποκέντρωση αρμοδιοτήτων ιδίως στον τομέα της παιδείας.
Τέλος, σχετικά με τα κονδύλια που θα απαιτηθούν για τη λειτουργική αναδιοργάνωση των ΟΤΑ, και που η ΚΕΔΚΕ τα υπολογίζει σε 4 δισ. ευρώ, το υπουργείο Εσωτερικών υπολογίζει ότι θα τα εξασφαλίσει μέσω επιχειρησιακού προγράμματος.
Πάντως, ακόμα και εντός του υπουργείου Εσωτερικών εκφράζονται ανησυχίες για την ετοιμότητα που θα έχουν να λειτουργήσουν οι νέοι δήμοι και οι περιφέρειες από την 1η Ιανουαρίου 2011 όπως και για τις «παιδικές» ασθένειες που θα εμφανίσει η μεταρρύθμιση μόλις αρχίσει να εφαρμόζεται.
Σε ψαροταβέρνα
Το μενού της μεταρρύθμισης
Μια μέρα πριν από την επίσημη συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου, στην οποία δόθηκε το πράσινο φως για να προχωρήσει η μεταρρύθμιση, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου και ο υπουργός Εσωτερικών Γιάννης Ραγκούσης συνέφαγαν στη γνωστή ψαροταβέρνα «Ψάριστον» στο Νέο Ηράκλειο.
Το δείπνο, σύμφωνα με «παρατηρητές», έγινε σε φιλικό κλίμα, οι οποίοι υποθέτουν ότι εκτός από τις καραβίδες και την τσιπούρα στο τραπέζι σερβιρίστηκε και «φρέσκος Καλλικράτης».
Πάντως, εκτός των άλλων, το δείπνο έρχεται να επιβεβαιώσει τις καλές σχέσεις που διατηρούν Παπανδρέου - Ραγκούσης και να επισφραγίσει την εμπιστοσύνη που δείχνει ο πρωθυπουργός στον υπουργό Εσωτερικών όσον αφορά τους χειρισμούς του στο θέμα.
Ηλίας Μαρούτσης-Έθνος