Η ιστορική αλήθεια και τα γουναράδικα

Η χρήση της φράσης «καλή αντάμωση στα γουναράδικα» από τον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Βαγγέλη Διαμαντόπουλο προκάλεσε αντιδράσεις και συγκρουόμενες ερμηνείες. Η μία πλευρά χαρακτήρισε τα λόγια «εμφυλιοπολεμικό κάλεσμα», επισημαίνοντας το διχαστικό πλαίσιο στο οποίο ειπώθηκαν. Η άλλη τα παρουσίασε ως ένδειξη αυταπάρνησης μπροστά σε έναν δύσκολο αγώνα. Η αναζήτηση όμως του ιστορικού νήματος της φράσης που αποδίδεται στον αρχικαπετάνιο του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη δεν δικαιώνει καμία από τις δύο πλευρές, σύμφωνα με μελετητές της περιόδου. Ηταν, λένε οι ειδικοί, μια απαισιόδοξη οπτική του Βελουχιώτη - και συναγωνιστών του - στους συμβιβασμούς της εποχής.

Ενας από τους πρώτους που τεκμηρίωσαν τη χρήση της φράσης - αποδίδοντάς την όμως σε άλλο καπετάνιο του ΕΛΑΣ - ήταν ο Γιώργος Χουλιάρας, γνωστός ως Καπετάν Περικλής, συναγωνιστής του Βελουχιώτη. Στην ταινία του Φώτου Λαμπρινού «Το δίλημμα» (παραγωγής 1981, η οποία είναι διαθέσιμη σήμερα στο YouTube) ο Χουλιάρας εξιστορεί όσα ακολούθησαν μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Η συμφωνία προέβλεπε παράδοση των όπλων και διάλυση του ΕΛΑΣ. Ο Βελουχιώτης αντιτάχθηκε σε αυτή την εξέλιξη και συγκρούστηκε με το ΚΚΕ, του οποίου ήταν μέλος. Θεωρούσε προδοτική την παύση του αγώνα.

Λίγες ημέρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, στις αρχές του 1945, ο Χουλιάρας συνάντησε τον Βελουχιώτη και άλλους καπετάνιους στην Μπρούφλιανη Φθιώτιδας. Σύμφωνα με τη διήγηση του Χουλιάρα, όσο ο επικεφαλής του ΕΛΑΣ ενημερωνόταν για ένα σημείωμα του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ οι μαυροσκούφηδες (οι αντάρτες του Αρη) συζητούσαν για το μέλλον του αγώνα. «Μπρος σπαθί και πίσω ρέμα», φέρεται να είπε τότε ο Καπετάν Πελοπίδας στον διστακτικό Χουλιάρα. «Εμείς που θα ακολουθήσουμε τον Αρη κακό χερόβολο και εσείς κακό δεμάτι. Εσύ, Περικλή, καλύτερα να φύγεις. Καλή αντάμωση στα γουναράδικα», πρόσθεσε αποχαιρετώντας τον ο Πελοπίδας.

«Αντέγραφε τα λεγόμενα του Βελουχιώτη. Βρισκόταν άλλωστε στον ίδιο στενό κύκλο των καπεταναίων και είχαν παρόμοιο τρόπο σκέψης», παρατηρεί μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο ιστορικός βιογράφος του Βελουχιώτη Διονύσης Χαριτόπουλος. Ο επικεφαλής του ΕΛΑΣ φέρεται να είπε τη φράση με το τέλος της Κατοχής. «Εβλεπε από ένα σημείο και μετά με πολύ σκεπτικισμό την τροπή της Αντίστασης. Εννοούσε ότι θα απελευθερώσουν την Ελλάδα και για ανταμοιβή θα τους γδάρουν το τομάρι, όπως συνέβαινε με τους λύκους και τις αλεπούδες στα βυρσοδεψεία της εποχής. Δεν ήταν λόγια επιθετικά. Ούτε δείγμα αυταπάρνησης. Ηταν μια απαισιόδοξη στάση. Ο Βελουχιώτης άλλωστε ήταν άνθρωπος πεισιθάνατος», εξηγεί ο κ. Χαριτόπουλος.

Την ίδια ερμηνεία δίνει και ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γιώργος Μαργαρίτης. «Αυτή η φράση που χρησιμοποιήθηκε από τον Βελουχιώτη ήταν ένας καλυμμένος τρόπος για να δείξει τη διαφωνία του στους συμβιβασμούς. Ελεγε ότι οι αντάρτες θα καταλήξουν σαν τις αλεπούδες γδαρμένοι στα γουναράδικα», λέει στα «ΝΕΑ».

Οπως εξηγεί μιλώντας στα «ΝΕΑ» και ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός, δεν είναι εξακριβωμένο πότε ειπώθηκε για πρώτη φορά η φράση από τον Βελουχιώτη. «Με τα λόγια αυτά δήλωνε ουσιαστικά το αδιέξοδο του κινήματος», τονίζει και υπενθυμίζει την αντίδραση του αντάρτη κατά την απελευθέρωση της Λαμίας τον Οκτώβριο του 1944. «Οταν όλοι οι μαυροσκούφηδες γλεντούσαν, ο Βελουχιώτης έβγαλε τον πιο απαισιόδοξο εαυτό του. Τους προειδοποίησε για την κατάληξη που θα είχαν. "Τώρα θα πουλήσουν τα κεφάλια σας", τους είπε. "Μία λίρα το κεφάλι"».

Γιάννης Παπαδόπουλος-ΤΑ ΝΕΑ