Ένας «άλλος» απολογισμός της μεταπολίτευσης

Περίσσεψαν τα άρθρα και τα σχόλια για τα "Σαράντα" της Μεταπολίτευσης. Αν σκεφθούμε ότι τα "40άντα" στη λαϊκοθρησκευτική μας παράδοση είναι κάπως θλιβερά, τίθεται το ερώτημα αν η περίοδος μετά την "απελευθέρωση" αξίζει αυτή τη …μεταχείριση. Νομίζω πως ναι, αλλά φοβάμαι ότι θα βρεθώ στη μειοψηφία. Ας δούμε μαζί μερικούς αριθμούς.
Το 1974 η Ελλάδα βγήκε από το θλιβερό και αναχρονιστικό [για Ευρωπαϊκή χώρα] καθεστώς στρατιωτικής δικτατορίας. Την ίδια ακριβώς εποχή ακολούθησαν και οι Ισπανία, Πορτογαλία, με πολύ πιο μακρόχρονη παρόμοια εμπειρία. Στην Πορτογαλία το 1974 με την "επανάσταση των γαρυφάλλων" και στην Ισπανία με το θάνατο του Φράνκο το 1975. Ο παραλληλισμός έχει σημασία, γιατί και οι τρεις χώρες βρέθηκαν στη δεύτερη 10ετία του 21ου αιώνα στο χείλος της χρεοκοπίας, αν και μέλη της Ευρωζώνης.
Το 1967, όταν η Ελλάδα βούλιαξε, για άλλη μία φορά, σε πολιτική περιπέτεια οι δύο άλλοι Μεσογειακοί μας εταίροι ήταν ήδη σε
"βαθειά δικτατορία" για πολλά χρόνια. Η Πορτογαλία από το 1926 και η Ισπανία από το 1936. Στα 30-40 χρόνια μέχρι το 1967, η Ελλάδα δεν απήλαυσε τα οφέλη της Δημοκρατίας, αφού μετά από τη δική της σχετικά σύντομη εμπειρία με τη Δικτατορία Μεταξά στη 10ετία του 1930, βρέθηκε σε 10ετή πόλεμο, κατοχή και  το μεγαλύτερο διάστημα σε έναν άγριο Εμφύλιο. Σε γενικές γραμμές, πάντως, οι τρεις χώρες βρέθηκαν το 1974-75 να γεύονται τα φρούτα της Δημοκρατίας, ξεκινώντας από παρόμοια αρνητική κατάσταση από την άποψη της  πολιτικής συγκρότησης.
Αυτό, όμως δεν σημαίνει ότι η επάνοδος στη Δημοκρατία βρήκε τις τρεις χώρες να μοιάζουν  οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά. Το γεγονός ότι Πορτογαλία και Ισπανία γνώρισαν μακριά περίοδο πλούτου, παγκόσμιας εμβέλειας και επιρροής τις διαφοροποιούσε από την Ελλάδα, παραδοσιακά φτωχή χώρα, με προβλήματα πολιτικής και θεσμικής ολοκλήρωσης. Παρʼ όλα αυτά, το 1967 η Ελλάδα υπερείχε στο κατά κεφαλήν εισόδημα, ιδίως έναντι της Πορτογαλίας.  Μέχρι το 1974, η Ελλάδα έχασε μέρος της υπεροχής έναντι της Πορτογαλίας και υστερούσε ελαφρά έναντι της Ισπανίας.  Το 2008, όταν η κρίση κτύπησε και τις τρεις χώρες, οι διαφορά με την Πορτογαλία είχε μικρύνει ακόμη περισσότερο, ενώ η Ισπανία είχε σαφώς περάσει την Ελλάδα. Η δικτατορία, συνεπώς, έβλαψε την Ελλάδα οικονομικά, αλλά η επάνοδος της δημοκρατίας ως την κρίση του 2008 ωφέλησε τις δύο άλλες Μεσογειακές χώρες περισσότερο (Πίνακας 1).
Πίνακας 1. Κατά κεφαλήν εισόδημα σε $ ΗΠΑ, Παγκόσμια Τράπεζα (WB) και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF).

	ΕΛΛΑΔΑ	ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ	ΙΣΠΑΝΙΑ
1967 (WB)	1.068	631   (59%)	967   (90%)
1974 (IMF)	3.034	2.097  (69%)	3.138   (103%)
2008 (IMF)	30.692	23.828  (78%)	34.815  (113%)

Όσον αφορά, λοιπόν, τα οικονομικά δεν φταίει η Δικτατορία για το σημερινό μας χάλι, αλλά η διαχείριση της οικονομίας μας κατά την Μεταπολίτευση. Η αδρή αξιολόγηση της διαχειριστικής επάρκειας απαιτεί δύο βασικούς δείκτες. Το ύψος των δημοσίων δαπανών σε σχέση με το ΑΕΠ και τον τρόπο χρηματοδότησής τους. Όσο μεγαλύτερες είναι οι δημόσιες δαπάνες και όσο μικρότερος ο εξωτερικός δανεισμός τόσο πιο επιτυχής είναι η δημόσια διαχείριση της οικονομίας, ενώ υψηλές δημόσιες δαπάνες με υψηλό δανεισμό οδηγούν στη χρεοκοπία. Αντίθετα, χαμηλές δημόσιες δαπάνες, ακόμη και χωρίς δανεισμό, οδηγούν στην υποασφάλιση του πληθυσμού κατά οικονομικών και άλλων κινδύνων. Υψηλή ιδιωτική δαπάνη, τέλος, μπορεί να καταλήξει σε "φούσκα" υπερχρέωσης και δεν καλύπτει ικανοποιητικά τις κοινωνικές δαπάνες λόγω της άνισης κατανομής του εισοδήματος.
Στον Πίνακα 2 φαίνεται ότι η συνολική δημόσια δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα το 1980 υστερούσε κατά 3-5 ποσοστιαίες μονάδες έναντι της Ισπανίας και Πορτογαλίας αντίστοιχα. Στα είκοσι χρόνια ως το 2000, η συνολική δημόσια δαπάνη στην Ελλάδα αυξήθηκε πολύ πιο γρήγορα. Η διαφορά των πέντε μονάδων διατηρήθηκε και στα δέκα χρόνια που οδήγησαν στην κρίση.
Πίνακας 2. Συνολική Δημόσια δαπάνη ως % του ΑΕΠ, (IMF, WEO April 2014 & European Economy, Spring 2014)

	ΕΛΛΑΔΑ	ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ	ΙΣΠΑΝΙΑ
1980	27,66	32.30 (EE)	30,45
2000	46,74	41,62	39,18
2009	53,95	49,77	46,20

Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των τριών χωρών φαίνεται στον Πίνακα 3. Ενώ η Ελλάδα μπήκε στη Δημοκρατική περίοδο με δημόσιο χρέος αντίστοιχο με των άλλων χωρών, η διαφορά με το 2000 είναι συνταρακτική. Ο πενταπλασιασμός στην Ελλάδα συγκρίνεται με το σχεδόν διπλασιασμό στην Πορτογαλία και τον τριπλασιασμό στην Ισπανία. Η  δημοσιονομική "εκτροπή" στην Ελλάδα συνεχίστηκε και την επόμενη δεκαετία έως ότου το 2009 το χρέος ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια της βιωσιμότητας. Μόνο στην Ελλάδα, η δημόσια κατανάλωση με την οποία χρηματοδοτήθηκε η διόγκωση του κομματικού κράτους έγινε με δανεικά.
Πίνακας 3. Η εξέλιξη του δημοσίου χρέους (IMF, WEO April 2014 & European Economy, Spring 2014)

	ΕΛΛΑΔΑ	ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ	ΙΣΠΑΝΙΑ
1980	22,58	29,50	16,56
2000	103,44	48,36	59,38
2009	129,69	83,70	53,98

Η οικονομική διαχείριση στην Ελλάδα φαίνεται ακόμη πιο ανεύθυνη, στα όρια του "εγκληματικού" αν εξετάσουμε την εξέλιξη των κοινωνικών δαπανών. Ας μην ξεχνάμε ότι η "ανάπτυξη" του Κοινωνικού Κράτους, δηλαδή Υγεία, Πρόνοια, Συντάξεις, απετέλεσε τη "δικαιολογία" των Κυβερνήσεων όσο εξελίσσετο η δημοσιονομική εκτροπή. Το 1980, πέντε χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στις τρεις χώρες, οι κοινωνικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν περίπου οι ίδιες στην Ελλάδα και την Πορτογαλία και 50% υψηλότερες στην Ισπανία. Το 2000 οι δαπάνες, παρά το διπλασιασμό στην Ελλάδα  παρέμεναν περίπου όμοιες στο ένα πέμπτο των συνολικών δημοσίων δαπανών. Μετά τη  δεκαετία της δημοσιονομικής εκτροπής το 2009, οι Κοινωνικές δαπάνες στην Ελλάδα υστερούσαν σε σχέση με την Ισπανία και Πορτογαλία. Στις "δημοσιονομικά υπεύθυνες " χώρες του Νότου η αύξηση των κοινωνικών δαπανών έγινε χωρίς δανεικά.  Το αποτέλεσμα είναι ότι το 2013 η Ελλάδα χρωστά  173,81 % του ΑΕΠ,   η Πορτογαλία: 128,84 %  και η Ισπανία μόνο 93,91%.
Πίνακας 4. Συνολική κοινωνική δαπάνη ως % του ΑΕΠ, ΟΟΣΑ

	ΕΛΛΑΔΑ	ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ	ΙΣΠΑΝΙΑ
1980	10,3	9,9	15,5
2000	19,3	18,9	20,2
2009	23,9	25,6	26,0

Το συμπέρασμα από τα παραπάνω, παρά την "ανέμελη" ή και "αυτάρεσκη" στάση των πολιτικών μας ταγών διαχρονικά, δεν είναι καθόλου κολακευτικό. Η Μεταπολίτευση, παρά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, κατέληξε σε μία τραγωδία για το λαό. Όσοι κυβέρνησαν, καταχρέωσαν τη χώρα, για να δημιουργήσουν ένα τεράστιο, αναποδοτικό και διεφθαρμένο κομματικό κράτος και ένα ακόμη πιο διεφθαρμένο σύστημα εξουσίας, "πλαγιάζοντας" με τον ιδιωτικό τομέα. Το έκαναν χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα ένα Κοινωνικό Κράτος που ποτέ δεν έφτιαξαν. Και αφού φτάσαμε στη χρεοκοπία, επιμένουν να το διατηρούν με κόστος τη φτωχοποίηση της υπόλοιπης κοινωνίας, που επιβαρύνεται με τεράστια ιδιωτική δαπάνη, για υπηρεσίες που το Κράτος δεν παρέχει. Ότι και αν πουν τα κόμματα που ευθύνονται η "ζημιά" έγινε. Οι Λαϊκιστικές δυνάμεις της Αντιπολίτευσης που φιλοδοξούν να αναλάβουν την εξουσία δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί το "έγκλημα", αφού μοιάζουν έτοιμοι να το επαναλάβουν. Ζητούνται, λοιπόν, καθαρά μυαλά και καθαρά χέρια για να σώσουν ότι σώζεται.

 Λυκούργος Λιαρόπουλος - Καθηγητής Οργάνωσης και Οικονομικών της Υγείας
 http://www.metarithmisi.gr/