Mεγάλος Κρητικός, πραγματικός πατριώτης

Του Θεόδωρου Πάγκαλου *

Δυσκολεύομαι πολύ να μιλήσω αντικειμενικά για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Κατ' αρχήν για αυτό το γεγονός, που θα τονίσουν όλοι όσοι δεν έχουν τίποτα να πουν για την ουσία της δράσης αυτής της ιστορικής προσωπικότητας. Το γεγονός δηλαδή ότι πέθανε σε ηλικία 99 ετών, εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής το 1946 όταν ήταν 28 ετών και μέχρι την τελευταία του πνοή διατηρούσε ακέραιες τις πνευματικές του δυνάμεις.

Δεν είμαι αντικειμενικός, εκτός από τους λόγους αυτούς που θα αναφερθούν από όσους βαθιά τον αντιπαθούν και γιατί ήμαστε με κάποιον τρόπο σύντεκνοι, όπως λένε στην Κρήτη. Για μένα αυτή η σχέση ήταν απλώς διασκεδαστική. Ο μεγάλος όμως αυτός Κρητικός, που ήταν αυστηρά προσηλωμένος στις παραδόσεις, με μεταχειριζόταν πάντα σαν να ήμουν νεότερος συγγενής. Υπερηφανευόταν για τις επιτυχίες μου, με διόρθωνε όταν είχε αντιρρήσεις και με προειδοποιούσε για τα ελαττώματά μου. Επειτα υπήρχε και η οικογένεια. Οι γονείς μου και όλοι οι συγγενείς ήταν οπαδοί του Βενιζέλου και μάλιστα μετά τον Ελευθέριο είχαν ακολουθήσει τον Σοφοκλή. Ημαστε δηλαδή στην ίδια τάση του βενιζελισμού.

Οταν ήμουν φοιτητής, θυμάμαι ότι σε αντίθεση με τον Γεώργιο Παπανδρέου, που ήταν φανατικός οπαδός του διμέτωπου αγώνα, ο Μητσοτάκης προσπαθούσε να ρίξει γέφυρες προς το ΚΚΕ. Είχε επανειλημμένα υποστηρίξει τη νομιμοποίησή του και στο φεστιβάλ της Μόσχας του 1962 μας είχε στείλει τους υπέροχους χορευτές και χορεύτριες του Λυκείου Ελληνίδων Χανίων που έδρεψαν δάφνες. Εκείνο τον καιρό στο φοιτητικό κίνημα δεν πετάγαμε βόμβες, δεν φοράγαμε κουκούλες, δεν καλούσαμε τον λαό σε εξέγερση ίσως γιατί όλα αυτά αντιμετώπιζαν βαρύτατες τιμωρίες. Είχαμε όμως πολιτική άποψη και το γεγονός ότι οι κεντρώοι αποστάτες βουλευτές είχαν διευκολύνει τον έλεγχο του Παλατιού πάνω στις Ενοπλες Δυνάμεις μάς εξαγρίωνε. Τότε, όπως όλοι οι νέοι της εποχής μου, αντιπάθησα με όλη τη δύναμη της ψυχής μου τον «αποστάτη» Μητσοτάκη.

Αργότερα, μετά το απριλιανό πραξικόπημα, ο Μητσοτάκης ήταν στο Παρίσι και είχα πάει να τον δω. Μίση και αντιπάθειες του παρελθόντος είχαν ξεπεραστεί από τη χούντα του παρόντος. Μερικές φορές, κάπως η συζήτηση γλιστρούσε στις μέρες του '65. Μου έκανε εντύπωση ότι ο Μητσοτάκης υποστήριζε τη συμπεριφορά του, επιμένοντας ότι τα γεγονότα που ακολούθησαν τον δικαίωσαν, γιατί η χούντα υπήρχε ήδη. Είναι και δεν είναι αληθές. Είναι βέβαιο ότι το Παλάτι είχε έτοιμη μία χούντα των Στρατηγών, την αναστολή ορισμένων άρθρων του Συντάγματος, την αναβολή των εκλογών για να αποφύγει να χάσει τον έλεγχο πάνω στο στράτευμα. Είναι βέβαιο επίσης ότι αυτό το «επίσημο» τρόπον τινά πραξικόπημα το υποστήριζε και η αμερικανική πρεσβεία. Εκ των υστέρων πολλοί, πέραν του Ηλία Ηλιού, είχαν υποψιαστεί την ύπαρξη της χούντας του Παπαδόπουλου. Ισάριθμοι ήταν αυτοί που είχαν μετρήσει την επικινδυνότητά της. Σήμερα, τόσα χρόνια μετά από αυτά τα γεγονότα, ομίχλη σκεπάζει την περίεργη αυτή ιστορία του ΑΣΠΙΔΑ. Δεν ξέρω αν ποτέ θα μάθουμε τι πραγματικά συνέβη.

Τέλος πάντων, η συνεργασία μας εναντίον της δικτατορίας ήταν άψογη, ο Μητσοτάκης είχε ιδιαίτερες γνωριμίες σε διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και σκόρπιζε με μεγάλη γενναιοδωρία τις πληροφορίες που μπορούσε να προσποριστεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Οταν ήταν στην Ελλάδα υπέστη τα γεγονότα μέχρι την ώρα της απελευθέρωσης. Μπήκε στη Βουλή με το σπαθί του ως αρχηγός του Κόμματος Νεοφιλελευθέρων το 1977. Ενα χρόνο αργότερο προσχώρησε στη Νέα Δημοκρατία και το 1984 εξελέγη πρόεδρος.

Φτάνουμε έτσι στο 1989. Οι τρεις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις 1989-1990 συνδέονται άμεσα με την υπόθεση Κοσκωτά και εν γένει με την προσπάθεια να υποβαθμιστεί και να εξευτελιστεί ο Ανδρέας Παπανδρέου, ώστε να μείνει ο χώρος που κατελάμβανε το ΠΑΣΟΚ ξέφραγο αμπέλι και να λεηλατηθεί και από τα δεξιά και από τα αριστερά. Για την παραπομπή του Παπανδρέου στο ειδικό δικαστήριο ο Κ. Μητσοτάκης έλεγε πάντα ότι αυτό ήταν αντίθετο με τις προθέσεις του. Αλλά ότι τον εξανάγκασαν, ασκώντας αφόρητες πιέσεις οι δύο άλλοι της «παρά φύσιν συμμαχίας», δηλαδή οι Χ. Φλωράκης και Λ. Κύρκος και ιδίως ο τελευταίος. Εδώ δεν ξέρουμε ποια είναι η αλήθεια. Οπωσδήποτε το να σε παρασύρουν οι άλλοι ή να προβάλλεις ήσσονες αντιστάσεις προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση δεν είναι ιδιαίτερα τιμητικό.

Το 1993 χάνει τις εκλογές και λίγο μετά παραιτείται από την προεδρία της Νέας Δημοκρατίας. Το 2004 εγκαταλείπει τη Βουλή αλλά εξακολουθεί να παρεμβαίνει μέσα από τα μέσα ενημέρωσης κάθε φορά που του δίνεται η ευκαιρία.

Αν πιστεύω ότι ένα μεγάλο μέρος των επιχειρημάτων του Κώστα Μητσοτάκη ευσταθεί και για το 1965 και για το 1989 είναι γιατί ποτέ δεν προσπάθησε να αποδείξει ότι είχε δίκιο σε όλα. Αντιθέτως πάντα επέμενε ότι η πραγματικότητα δεν είναι ούτε άσπρη ούτε μαύρη και πρέπει να την αντιμετωπίζει κανείς όπως είναι. Σήμερα μας αφήνει και φεύγει παίρνοντας μαζί του έναν αιώνα Ιστορίας. Λυπάμαι πραγματικά που αυτός ο πραγματικός πατριώτης, αυτός ο λάτρης της δημοκρατίας κλείνει τα μάτια του σε μια εποχή τέτοιας κατάπτωσης και παρακμής.

*Ο Θεόδωρος Πάγκαλος είναι πρώην υπουργός