Η παγίδα της αλήθειας

Είχα υποσχεθεί να επιστρέψω εκτενέστερα στα ογκώδη απομνημονεύματα της Ανγκελα Μέρκελ μόλις ολοκληρώσω την ανάγνωσή τους (Angela Merkel, Ελευθερία, εκδόσεις Μεταίχμιο, 732 σελίδες!). Κι οφείλω να πω πως η ολοκληρωμένη ανάγνωση δεν αναιρεί τίποτα από την πρώτη γενικότερη αναφορά που έχω επιχειρήσει («Κεντάκι», «ΤΑ ΝΕΑ», 29/11). Την κρατάω λοιπόν ως έχει.

Πάμε όμως στα δικά μας. Αν δώσω βάση στην περιγραφή της ίδιας της Μέρκελ, η γερμανίδα καγκελάριος χρειάστηκε να συνεργαστεί κατά τη διάρκεια της κρίσης με τρεις Έλληνες πρωθυπουργούς.

+++ Εναν που δεν καταλάβαινε τίποτα, τον Γ. Παπανδρέου.

+++ Εναν που δεν έκανε τίποτα, τον Α. Σαμαρά.

+++ Εναν που ούτε καταλάβαινε, ούτε ήξερε τι να κάνει, τον Αλ. Τσίπρα. Κι ο οποίος τελικά έκανε ένα δημοψήφισμα.

Παραδόξως, η Μέρκελ περιγράφει πιο συμπαθητικά τον τρίτο.

Σίγουρα δεν βοήθησαν τα «καλά αγγλικά» του, τα οποία η ίδια διαπίστωσε έπειτα από δύο συνομιλίες μαζί του… «στο τηλέφωνο μέσω διερμηνέα»!

Βεβαιώνει όμως πως «μου είχε κάνει καλή εντύπωση τότε» (σ. 451). Ας είναι καλά ο διερμηνέας.

Και καταλήγει μάλιστα με ικανοποίηση πως ο Τσίπρας «υποσχέθηκε να μελετήσει τα προγράμματα για να σχηματίσει ιδία γνώμη» (σ. 452).

Προσέξτε. Η υπόσχεση δόθηκε στο Βερολίνο στις 23 Μαρτίου 2015.

Ο Τσίπρας ήταν ήδη δύο μήνες πρωθυπουργός αφού είχε περάσει δύο χρόνια αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης να καταριέται τα προγράμματα.

Κι ο άνθρωπος όχι μόνο δεν είχε ιδέα για τα προγράμματα στα

οποία εναντιωνόταν και διακήρυσσε ότι θα καταργήσει «με έναν νόμο και ένα άρθρο». Αλλά επιπλέον υποσχέθηκε στη Μέρκελ ότι θα τα μελετήσει για να αποκτήσει «ίδια γνώμη» – υποθέτω, πριν τα καταργήσει…

Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως πως δεν πρέπει να μείνουμε στα παρατράγουδα.

Διότι μέσα από τις σελίδες των απομνημονευμάτων της η Μέρκελ αποκαλύπτει πως τελικά η ίδια προσωποποιούσε το καλύτερο παράδειγμα των χαρακτηριστικών που απέδιδε στους έλληνες πρωθυπουργούς με τους οποίους συνεργάστηκε.

Η καγκελάριος δεν καταλάβαινε τι συμβαίνει, δεν ήξερε τι πρέπει να γίνει και καταφανώς δεν ήθελε να κάνει κάτι.

Να γυρίσουμε μερικά χρόνια πίσω, πριν από την επίσκεψη του αγγλομαθούς Τσίπρα στο Βερολίνο.

11 Φεβρουαρίου 2010. Εκτακτη σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες.

Τα ελληνικά spreads έχουν ξεφύγει και η ευρωζώνη ανησυχεί. Ο Σαρκοζί της τηλεφωνεί την παραμονή και της ζητεί να προηγηθεί της συνόδου μια «άτυπη συνάντηση» ώστε να δουν τι θα κάνουν.

Η Μέρκελ δυσφορεί αλλά τελικά κάτω από την πίεση των άλλων δέχεται και καταφτάνει νωρίς στις Βρυξέλλες.

Πήρε μάλιστα μαζί και διερμηνέα – δεν ξέρω αν ήταν ο ίδιος που χρησιμοποιήθηκε πέντε χρόνια αργότερα με τον Τσίπρα.

Στην άτυπη συνάντηση, ο Τρισέ (πρόεδρος της ΕΚΤ), ο Μπαρόζο (πρόεδρος της Κομισιόν) και ο Σαρκοζί (πρόεδρος της Γαλλίας) επισείουν τους κινδύνους και ζητούν να βοηθηθεί η Ελλάδα. Πώς; «Η Ελλάδα χρειάζεται χρήματα» εξήγησε ο Τρισέ.

«Ολοι, εκτός από μένα και τον Παπανδρέου, έγνεψαν καταφατικά» σημειώνει η Μέρκελ (σ. 426).

Και συνεχίζει: «Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι ο Παπανδρέου δεν είχε πει ακόμη τίποτα, οπότε τον ρώτησα ευθέως «εσύ τελικά τι θέλεις;». Η απάντηση είναι ότι δεν ήθελε τίποτα αλλά ότι χρειάζεται χρόνο» (σ. 427).

Αλλος φωστήρας κι αυτός.

Η Μέρκελ λοιπόν δεν έχει πάρει χαμπάρι τι συμβαίνει, ούτε για ποιον λόγο η κατάσταση κινδυνεύει να ξεφύγει και γιατί οι άλλοι ανησυχούν. Χρησιμοποιεί τον Παπανδρέου ως βολικό άλλοθι απραξίας. Κι αραδιάζει διάφορες παπαρολογίες περί συνθηκών και νόμων ώστε η συζήτηση να μην καταλήξει πουθενά παρά σε μια ανακοίνωση γενικού τύπου.

Οπως ήταν αναμενόμενο δύο μήνες αργότερα η Ελλάδα βρίσκεται εκτός αγορών.

Τη συνέχεια την ξέρουμε, τη ζήσαμε.

Ανεξάρτητα όμως από αυτήν θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι τέτοια συναστρία φωστήρων σπανίως έχει εμφανιστεί στο ευρωπαϊκό στερέωμα. Αν η ευρωζώνη (και η Ελλάδα μαζί της) δεν διαλύθηκε μάλλον το χρωστάει σε κάποιον καλό Θεό.

Διότι αυτό συγκρατώ κυρίως από τα απομνημονεύματα της Μέρκελ. Την ανεπάρκεια των ανθρώπων που (υποτίθεται) καθορίζουν τις τύχες της Ευρώπης.

Και η οποία δεν καταγράφεται μόνο στην ελληνική κρίση. Είναι παρούσα και στις σχέσεις με τη Ρωσία του Πούτιν (σ. 458-508).

Ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό; Οτι η Μέρκελ δεν κάνει την παραμικρή αυτοκριτική για την ανοχή ή (ακόμη χειρότερα) για την αποδοχή μιας ετεροβαρούς σχέσης με έναν δικτάτορα που τρέφει μεγαλομανή αυτοκρατορικά σχέδια.

Σαν να θεωρεί τη ρωσική επικυριαρχία περίπου φυσιολογική κι αποδεκτή κατάσταση σε ένα μέρος της Ευρώπης. Περίπου το ομολογεί ανοιχτά επικαλούμενη έναν ρεαλισμό της ισχύος.

Κι αυτό δεν αποτελεί σίγουρα φυσιολογική συμπεριφορά για την καγκελάριο της Γερμανίας, δηλαδή μιας μεγάλης ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Ακόμη κι αν (όπως περιγράφει) έχει ζήσει τα μισά χρόνια της ζωής της στην υπό σοβιετικό έλεγχο Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας.

Αυτό είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο των απομνημονευμάτων της. Οτι μιλάει ακόμη και για πράγματα που ουσιαστικά δεν θέλει να μιλήσει.

Οχι από καμία ακατανίκητη διάθεση ειλικρίνειας. Αλλά επειδή δεν θεωρεί πως η συμπεριφορά της κι οι επιλογές της έχουν ποτέ κάτι μεμπτό ή έστω ανεξήγητο.

Πέφτει στην παγίδα της αλήθειας. Από την ισχυρή βεβαιότητα ή την καθαρή αυταρέσκεια του ανθρώπου που θεωρεί ότι δεν έχει να απολογηθεί για κάτι.

Ειλικρινά δεν ξέρω ποιος θα είναι ο τελικός απολογισμός της Μέρκελ. Η Ιστορία χρειάζεται χρόνο για να αποφασίσει.

Αλλά ένα πράγμα μοιάζει βέβαιο. Δεν είναι χρήσιμο να συνομιλείς μαζί της με διερμηνέα.

 Γ. Πρετεντέρης-ΤΟ ΒΗΜΑ