«Αγανακτισµένοι» των καφενείων

Ηταν για πολλές δεκαετίες το άτυπο βαρόµετρο της ελληνικής κοινής γνώµης και εν µέσω κρίσης επιστρέφει στον παλιό του ρόλο: άνεργοι, συνταξιούχοι, ελεύθεροι επαγγελµατίες του µεροκάµατου, ενεργοί και µη πολίτες µοιράζονται αγωνίες, φόβους, αλλά και την κριτική για τα κυβερνητικά µέτρα, πάνω από «έναν πολλά βαρύ και όχι» και δίπλα σε φθηνές, πλην τίµιες και παγωµένες µπίρες.
Είναι µπερδεµένοι. Επικαλούνται όλοι τους οικονοµικό αδιέξοδο. Μετακινούνται σχεδόν ανερµάτιστα µεταξύ αντιφατικών στερεοτύπων, άλλοτε «δεξιάς» και άλλοτε «αριστερής» απόχρωσης. Εχουν πάντοτε µια πολύ προσωπική ιστορία που την αντιλαµβάνονται συχνά ως αποδεικτική των βαθύτερων αιτιών της κρίσης. Αναφέρονται µε καχυποψία στις τράπεζες, στα ΜΜΕ, στους µεγάλους επιχειρηµατίες, αλλά και στα συνδικάτα _ και αν τους φέρεις την κουβέντα προς τα εκεί, και στους µετανάστες. Ενίοτε αµφισβητούν τον διεθνή χαρακτήρα της οικονοµικής κρίσης, άλλοτε ρητά και άλλοτε υποδόρια. Κυρίως όµως οµοφωνούν σε ένα σηµείο: «Φταίνε οι πολιτικοί».
Οι θαµώνες των ελληνικών καφενείων και των λιγότερο λαϊκών καφετεριών, ως µία από τις
εναποµείνασες λανθάνουσες κοινότητες του ελλαδικού χώρου, µοιάζουν πολύ µε σταγόνες που αποκολλήθηκαν από το ρεύµα των «Αγανακτισµένων». Και όµως, η δυσπιστία τους αγγίζει ακόµα και αυτό. Εάν τους ρωτήσεις τη γνώµη τους για τους πάλαι ποτέ συγκεντρωµένους στο Σύνταγµα, τίποτα δεν αποκλείει να λάβεις την αναπάντεχη απάντηση: «Ηταν βαλτοί».

|||||||| «Ολοι αυτό έλεγαν»

« Μου είχαν πει ότι δεν θα χρειαζόταν να πληρώνω το ΤΕΒΕ προς το τέλος, απλώς θα υπήρχε µια µικρή αφαίρεση στην αρχή της σύνταξης » µας λέει ο Τάσος Κ., αυτοκινητιστής, σε ένα καφενείο στου Ρουφ, ελαφρώς φορτωµένο µε ελληνικές σηµαίες και αφίσες από µάχες της αρχαιοελληνικής και νεοελληνικής ιστορίας. « Τώρα όµως µού βγαίνει µείωση 25% και δεν µου καλύπτουν και την περίθαλψη. Εχω χτυπήσει στον τένοντα, πού να τα βρω όλα αυτά που µου ζητάνε να δώσω; ». Στην ερώτηση ποιος του είπε να µην πληρώνει την ασφάλισή του, η απάντηση αιωρείται αόριστη: « Ολοι αυτό έλεγαν ».

Οι διπλανοί του είναι πρόθυµοι να συνηγορήσουν για τη βαρύτατη ευθύνη αυτών των «όλων». Περισσότερο όµως τους ενδιαφέρουν τα οικονοµικά προβλήµατα που συναντούν σήµερα. « Πήγα και τα έκλεισα όλα τα χαρτιά, δεν έβγαινα » ξεκαθαρίζει η Χρύσα Χ., µοναδική γυναίκα της οµήγυρης, µοδίστρα, που βρήκε αυτόν τον τρόπο για να µειώσει τα έξοδά της.

« Παίρνω τις δουλειές στο σπίτι, αλλά δεν φαίνεται πουθενά ». Η αριθµητική της µοιάζει ειλικρινής. Τα έσοδά της δίχως τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις ισούνται µε µισό εισόδηµα. Το άλλο µισό προκύπτει από το σερβίρισµα στο µαγαζί.

Ο Ανδρέας Π. φέρει µαζί του το εκκαθαριστικό της Εφορίας, που πε ριλαµβάνει την εισφορά αλληλεγγύης. Το κάνει µια γύρα για να πάρει γνώµες. ∆εν είναι καθόλου βέβαιος ότι είναι το τελευταίο, αλλά υποκρύπτει µια σχετική προσδοκία. Η επιβεβαίωση ότι η έκτακτη εισφορά για τα ακίνητα είναι ανεξάρτητη και έπεται του χαλάει τη διάθεση.

« ∆εν πρόκειται να αλλάξει τίποτε » βεβαιώνει ο Χρήστος, ιδιοκτήτης του καφέ, εµφανώς οπλισµένος µε την αυτοπεποίθηση της θέσης του. Ετσι κι αλλιώς αυτός διευθύνει τη συζήτηση από την αρχή. « Απλώς, όπως τώρα όσοι είναι ΠΑΣΟΚ το “βουλώνουν” και όσοι είναι Ν∆ κάνουν τους επαναστάτες, µόλις βγει ο Σαµαράς θα γίνεται το ανάποδο ». Στην επισήµανση ότι κανένας στην παρέα δεν δήλωσε ΠΑΣΟΚ ή Ν∆, επιµένει: « Ολοι κάτι είναι », λέει κάπως εµπιστευτικά, « µόλις βγουν οι δικοί τους, για κάναν χρόνο τους φαίνονται όλα καλά ». Ο ίδιος, διατείνεται, δεν ψήφισε ποτέ « κανέναν τους ».

Η αναφορά κάποιου θαµώνα ότι « ο µόνος καλός είναι ο Καρατζαφέρης » τον εξοργίζει. « Αυτός είναι ο χειρότερος από όλους » απαντά εµφατικά. Η δειλή απόπειρα του προλαλήσαντoς να επιµείνει (« Είδες τι είπε για τους ξένους στη Θεσσαλονίκη; ») πέφτει στο κενό. Ορθότερα, θάβεται από µια οµοβροντία επιχειρηµάτων που έχουν να κάνουν µε την επαγγελµατική και πολιτική ανέλιξη τού αρχηγού του ΛΑΟΣ. Αναφορές στο µπόντι µπίλντινγκ, σε πρακτορεία µοντέλων, σε άδειες πανελλαδικής εµβέλειας, στις σχέσεις του µε µεγάλες πολιτικές οικογένειες, συναντούν τη συναίνεση των θαµώνων. Ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ «αποπέµπεται» από τη συζήτηση έχοντας υποστεί αναµφίβολη επικοινωνιακή πανωλεθρία – ο επίδοξος υπερασπιστής του αποδεικνύεται µετριότατος συνήγορος.

Η εµφάνιση µιας νεαρής κοπέλας που µοιράζει διαφηµιστικά πενταψήφιου τηλεφωνικού αριθµού ξεσηκώνει τις τελευταίες αντιδράσεις. Ευγενέστατοι προς την κοπέλα, οι θαµώνες τα βάζουν µε τον ιδιοκτήτη της γραµµής. « Τα χρεώνει όλα 2,5 ευρώ, ακόµα και “γεια” να πεις στο σταθερό » εξηγούν. « Να, αυτοί οι κλέφτες πρέπει να µπουν φυλακή για να γλιτώσουµε ». Ο Χρήστος εκµεταλλεύεται την ευκαιρία για να συναγάγει το πολιτικό συµπέρασµα της κουβέντας: « Εµείς θα τα πληρώναµε όλα αυτά που ζητάνε. Αλλά πότε; Οταν θα βλέπαµε όλους τους κλέφτες να πηγαίνουν φυλακή ». Τον ρωτάµε αν παρ’ όλα αυτά θα πληρώσει και τώ ρα. Το σκέφτεται. « Τι να κάνω, θα τα πληρώσω » οµολογεί. « Μαγαζί έχω.

Αν µου τα κόψουν, καταστράφηκα ».

|||||||| Οι «χειρότεροι από όλους»

Πίσω από την οδό Αγίου Μελετίου, δύο βήµατα από την περιβόητη πλατεία του Αγίου Παντελεήµονα, το ίδιο περίπου κλίµα συνοδεύεται από µια ακροδεξιά εσάνς. Εκεί, για κάποιους οι « χειρότεροι από όλους » είναι « ο Τσίπρας και η Παπαρήγα ». Το αίτηµα να εξηγηθούν οι λόγοι του αφορισµού απαντάται µε δυσπιστία. Τελικά, ένας εκ των θαµώνων, πιθανότατα στα όρια της σύνταξης, αποτολµά µια γενική τοποθέτηση: « Το πρόβληµα στην Ελλάδα ξεκινά από τότε που χωρίστηκε η Αστυνοµία από τη Χωροφυλακή » εκµυστηρεύεται. « Ως τότε λειτουργούσαν οι νόµοι. Τώρα πιάνουν τον εγκληµατία και δεν µπορούν οι άνθρωποι να του ρίξουν ένα χαστούκι.

Και αν τον στείλουν στον εισαγγελέα, και δολοφόνος αποδεδειγµένος να είναι, σε µία ηµέρα τον αφήνουν ελεύθερο. Τέτοιους νόµους έχουν φτιάξει ». Στην επισήµανση ότι κάτι τέτοιο δεν είναι ακριβές, απαντά µε βλέµµα κατανόησης.

Οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής ωστόσο µοιάζουν να έχουν βάλει σε δεύτερο πλάνο την παροιµιώδη αντιπάθειά τους για τους µετανάστες. Τα οικονοµικά θέµατα τους απασχολούν καταφανώς περισσότερο. « Ασχολούµαι µε την κρεαταγορά 30 χρόνια » αναφέρει ο κ. Κώστας. « Είχα φτάσει να έχω 50 υπαλλήλους. Πέρυσι έδιωξα 10 και εφέτος έπρεπε να διώξω άλλους πέντε. Τους είπα: “ Βρείτε εσείς λύση, αλλιώς εγώ θα κάνω κλήρωση για το ποιους θα διώξω” ». Ενθαρρυµένος από τα συγχαρητήρια των θαµώνων για την αδυναµία του να προσωποποιήσει τις απολύσεις, συνεχίζει: « Παλιά ερχόταν κάποιος στην αγορά, ζήταγε 30 ευρώ κρέας, του έβαζες 40 και δεν είχε πρόβληµα. Τώρα και 10 λεπτά παραπάνω να του βάλεις, σου ζητάει να τα κόψεις ».

|||||||| «Φταίνε και τα ΜΜΕ»

Ο Γιάννης, προµηθευτής χρωµάτων, απαντά σοκαριστικά στην ερώτηση σχετικά µε το πόσο έχει µειωθεί η δουλειά του: « 90% κάτω » λέει. « ∆εν υπερβάλλω.

Πήρα κάποιες παραγγελίες τον Απρίλη πριν από το Πάσχα και µία καλή τώρα. Από τον Μάη µέχρι και τον Αύγουστο δεν δούλεψα καθόλου ». Τι κατά τη γνώµη του φταίει και τι θα µπορούσε να γίνει; ∆ηλώνει αδύναµος και απρόθυµος να βρει λύση και αρκετά απαισι όδοξος. « Εχει καταρρεύσει η οικοδοµή και όταν καταρρέει η οικοδοµή καταρρέουµε κι εµείς » διαπιστώνει και συνεχίζει: « Φταίτε κι εσείς οι δηµοσιογράφοι. Τροµοκρατείτε τον κόσµο µε υπερβολές. Οταν ο άλλος ακούει κάθε µέρα ότι χρεοκοπούµε, πώς να πάει να αγοράσει ή να χτίσει σπίτι ».

Η αναφορά σε «υπερβολές» κινεί το ενδιαφέρον. Είναι υπερβολική η συζήτηση για την κρίση; Οι θαµώνες συµφωνούν ότι « δεν πρόκειται να χρεοκοπήσουµε. ∆εν θα µας αφήσουν οι Ευρωπαίοι, δεν τους συµφέρει ». Η επισήµανση ότι η οικονοµική κρίση είναι παγκόσµια και αφορά όλο το σύστηµα, εποµένως ενδέχεται να έχει και θύµατα, δεν είναι πολύ πειστική. Ως αποδεικτικό στοιχείο προβάλλεται και η περιβόητη προεκλογική δήλωση του Πρωθυπουργού: « Λεφτά υπάρχουν ». Η κουβέντα πηγαίνει ξανά στους «πολιτικούς». Αυτοί έχουν τα λεφτά. Ωστόσο, η προσπάθεια προσωποποίησης των ευθυνών σκοντάφτει κυρίως σε παλαίµαχους της πολιτικής. Για δέκα λεπτά, θέµα της παρέας γίνεται ο κ. Γ. Βουλγαράκης.

|||||||| «Φταίνε και οι τράπεζες»

Φταίνε και οι τράπεζες, αλλά µόνον επειδή « οι πολιτικοί τις άφησαν ασύδοτες ». Το ίδιο και οι µεγαλοεπιχειρηµατίες, αλλά και οι δηµόσιοι υπάλληλοι. Ο καθένας έχει µια ιστορία να διηγηθεί µε κάποια υπηρεσία που στελεχώθηκε από ένα... χωριό. Η κριτική στο αµαρτωλό πιστωτικό σύστηµα είναι λίγο πιο αυστηρή, αλλά όχι πάντα. « Πήγα να πάρω καινούργια κάρτα και µου ζητάγανε από εφορίες µέχρι πιστοποιητικά γέννησης. Παλιά γιατί δεν το έκαναν αυτό, αλλά µας τράβαγαν από το µανίκι για να πάρουµε δάνεια; » ρωτά ο ιδιοκτήτης του καφενείου. Για να λάβει την οµοθυµαδόν απάντηση: « Γιατί δεν τους έβαζαν χέρι οι πολιτικοί ».

ΡΟΥΦ

«Θα πληρώσουµε όταν πάνε φυλακή»

Μ αταίως αναζητείται πολιτικός µε συµπάθειες σε τούτο το καφενείο στο Ρουφ. Μόνο διά της ατόπου επαγωγής ανακαλύπτουµε κάποιους που δεν ανήκουν στο ανφάν γκατέ της αποδοκιµασίας. Η Αριστερά, είναι η αλήθεια, δεν «τα ακούει» ιδιαίτερα. Η παρέα ψάχνει άτυπα κάποιον για να του ρίξει την κύρια ευθύνη. Επειτα από µια σύντοµη... περιήγηση στο πολιτικό προσωπικό της χώρας, η λύση βρίσκεται στο πρόσωπο του κ. Α. Τσοχατζόπουλου. Ο πρώην υπουργός κατηγορείται κυρίως για τον γάµο του στο Παρίσι και για το σπίτι του κάτω από την Ακρόπολη. Η επισήµανση ότι είναι µάλλον υπερβολικό να χρεώνεται η κρίση στις υποτιθέµενες ατασθαλίες ενός πρώην υπουργού, αντιµετωπίζεται µε συγκατάβαση. Επιστρέφουµε στο «Ολοι τους» – αλλά τουλάχιστον ο Τσοχατζόπουλος επιτρέπει στην παρέα να οµονοήσει σε κάποιο σηµείο.

ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ

Ολοι πλην εµού...

Ο νεότερος της παρέας, εργαζόµενος στο καφενείο, ρίχνει το σύνθηµα της αντεπίθεσης. « Σήµερα στις 7 έχει διαδήλωση στο υπουργείο Οικονοµικών, πρέπει να πάµε όλοι να κάψουµε τα χαρτιά της έκτακτης εισφοράς ». Η πρόταση κινεί το ενδιαφέρον: « Θα πας εσύ; » ρωτάµε. « Εγώ, όχι » απαντά, ελαφρώς αµήχανα, « αλλά πρέπει να πάνε όλοι ». Και συνεχίζει: « Πρέπει να υπάρξει ξεσηκωµός. Τώρα πρέπει να ξεσηκωθούν στα πανεπιστήµια ». Του θυµίζουµε ότι στα πανεπιστήµια υπάρχουν κινητοποιήσεις. « Ακριβώς! Πρέπει οι φοιτητές να ξεσηκωθούν ενάντια σε αυτούς που κάνουν καταλήψεις και τους αναγκάζουν να χάσουν τη χρονιά τους » λέει. Καταµετρά µερικούς ακόµα λόγους ξεσηκωµού, στους περισσότερους από τους οποίους συµπεριλαµβάνεται η έντονη παρουσία µεταναστών στην Ελλάδα.

Μπίρες αλληλεγγύης

Η έλευση ενός µετανάστη στο καφενείο ωστόσο αποδραµατοποιεί την κατάσταση. « Αυτός είναι Ρουµάνος », µας πληροφορεί ο καφετζής. « ∆ούλευε εργολάβος, είχε 150 εργαζοµένους.

Τώρα είναι άνεργος και του κερνάω εγώ τις µπίρες ». Η συζήτηση αποκτά ξαφνικά αέρα µεγαλύτερης αλληλεγγύης. Οι θαµώνες µιλούν για ανθρώπους που καταστράφηκαν, το καφενείο φαίνεται ότι «επιστρέφει» ένα µέρος της παλιάς κατανάλωσης, φιλεύοντας τον καθέναν και από κάτι και κρατώντας τις τιµές σταθερές. « Αυτός είναι οικοδόµος. Εναν χρόνο άνεργος » πληροφορούν ψιθυριστά για έναν θαµώνα στη γωνία. « Σπύρο, έλα να τα πεις » του φωνάζουν. ∆εν έρχεται. Μάλλον έπειτα από έναν χρόνο ανεργίας, δεν έχει πια τι να πει... 
Ιωαν. Ανδρουλιδάκης-ΤΟ ΒΗΜΑ