Η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου, 10 - 11 Απριλίου 1826

Η πολιορκία τού Μεσολογγίου άρχισε τον Απρίλιο του 1825, από τον Κιουταχή Μεχμέτ (ή Ρεσίντ) πασά, με 30.000 στρατιώτες (Α΄ Πολιορκία). Μέσα στην πόλη βρίσκονταν, περίπου, τέσσερες χιλιάδες (4.000) άνδρες, κυρίως ηλικιωμένοι, και δώδεκα χιλιάδες (12.000) γυναικόπαιδα. Μετά την απόρριψη των τουρκικών προτάσεων, από τους προκρίτους τής πόλης, το Μεσολόγγι αποκλείστηκε κι από τη θάλασσα, με στόλο τών: Χοσρέφ και Γιουσούφ πασάδων.

Στις 3 Ιουλίου, οι: Μιαούλης και Σαχτούρης έσπασαν τον αποκλεισμό, οπότε το ηθικό των πολιορκημένων ανυψώθηκε. Λίγο αργότερα μπήκαν στην πόλη (7 Αυγούστου) ενισχύσεις Σουλιωτών τού Κίτσου Τζαβέλα, για να πλαισιώσουν την αποδεκατισμένη φρουρά. Ο Κιουταχής, ωστόσο, που απειλήθηκε από τον Σουλτάνο με αποκεφαλισμό, για την αποτυχία του να κυριέψει την πόλη, συνέχισε την πολιορκία. Η κατάσταση άλλαξε όταν, στα τέλη τού 1825, κατέφθασε στο εχθρικό στρατόπεδο ο Ιμπραήμ, με πάνω από 15.000 Τούρκους και Αιγυπτίους (Β΄ Πολιορκία).

Στις 15 Φεβρουαρίου, οι Τούρκοι κυρίευσαν το νησάκι «Βασιλάδι», του οποίου οι κάτοικοι κατέφυγαν στο Μεσολόγγι, δημιουργώντας νέες δυσκολίες στο

μεγάλο πρόβλημα σίτισης της πόλης. Η θέση των Ελλήνων χειροτέρεψε από εξάντληση και ιδίως από έλλειψη τροφής. Η κατάσταση ήταν περισσότερο τραγική για αρρώστους και πληγωμένους, αλλά, η μαχητικότητα των κατοίκων ήταν άκαμπτη και αμετακίνητη η απόφασή τους να ζήσουν ή να πεθάνουν, με πράξεις που έφθασαν στον ύψιστο βαθμό ηρωισμού και αυτοθυσίας.

Από τον Φεβρουάριο, η κατάσταση είχε γίνει τραγική. Πολλές οικογένειες είχαν αρχίσει να στερούνται, εντελώς, τα τρόφιμα και αναγκάζονταν να σφάζουν άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια και… κατόπιν, σκύλους, γάτες και ποντικούς, μα κι αυτά έλειψαν, κάποτε. Στα μέσα Μαρτίου άρχισαν να τρώνε αρμυρίκια και πικρά χόρτα που φύτρωναν κοντά στη θάλασσα. Ο υποσιτισμός και οι αρρώστιες εξασθένισαν τους ρωμαλέους οργανισμούς των ανδρών τής Φρουράς, προκαλώντας πάρα πολλούς θανάτους.

Τον Απρίλιο, ολιγάριθμα ελληνικά πλοία, με επικεφαλής τον ναύαρχο Μιαούλη, απέτυχαν, σε επανειλημμένες προσπάθειες, να διασπάσουν τον στενό αποκλεισμό τού τουρκο-αιγυπτιακού στόλου. Μόνη λύση, μέσα σε αυτές τις συνθήκες, που διαρκώς χειροτέρευαν, απέμεινε η Έξοδος.

Έτσι αποφάσισαν να σκοτώσουν όλους τούς αιχμαλώτους, καθώς και τα γυναικόπαιδα, για να μην πέσουν στα χέρια των αντιπάλων. Ενώ η πρώτη απόφαση πραγματοποιήθηκε, τη δεύτερη απέτρεψε ο Επίσκοπος Ρωγών, Ιωσήφ.

Τη νύχτα τής 10^ης Απριλίου 1826, δημιουργήθηκαν τρία σώματα, με αρχηγούς τούς: Νότη Μπότσαρη, Δημήτριο Μακρή και Κίτσο Τζαβέλα, και στη μέση τοποθετήθηκαν τα γυναικόπαιδα. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης θα επιτίθονταν στα νώτα τού εχθρού για αντιπερισπασμό, μα αυτό δεν κατέστη δυνατό, αλλά και οι Τούρκοι είχαν ειδοποιηθεί, από κάποιον Βούλγαρο ή Τούρκο, για τα σχέδια των Μεσολογγιτών.

Πριν την Έξοδο, οι πολιορκημένοι μετάλαβαν των ιερών Αχράντων Μυστηρίων κι έκαψαν κάθε τι περιττό. Η πορεία προς τη Λευτεριά ξεκίνησε στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, με αρχηγό τον Αθανάσιο Ραζηκώτσικα, αλλά τα σημεία που είχαν οριστεί για περάσματα των Μεσολογγιτών είχαν κλειστεί. Όμως, καμιά δύναμη δεν ήταν ικανή να αναχαιτίσει τον χείμαρρο εκείνον των απελπισμένων. Ο άνισος αγώνας έγινε συντριπτικός για τους Έλληνες, που μέσα στη σύγχυση και την αμηχανία έτρεχαν χωρίς τάξη, άλλοι προς τα εμπρός και άλλοι προς τα πίσω. Η πρωτοπορία, ωστόσο, του σώματος της Εξόδου προχώρησε, μέσα από τις τουρκικές τάξεις, και κατόρθωσε να περάσει, αποδεκατισμένη, στις πλαγιές των βουνών κι από κει στα γύρω ορεινά κι ορισμένοι στην Άμφισσα. Στη διαδρομή, οι «φυγάδες» άκουσαν την έκρηξη των υπονόμων και την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης από τον ηρωικό πρόκριτο Χρήστο Καψάλη.

Όσοι έμειναν πίσω αναγκάστηκαν να δώσουν σκληρές μάχες, σώμα με σώμα, με τον εχθρό. Μεταξύ εκείνων που χάθηκαν ήταν οι: Νότης Μπότσαρης, Δημήτριος Μακρής, Κίτσος Τζαβέλας, Χρήστος Φωτομάρας, οι οποίοι και αποδεκάτισαν εκατοντάδες Τούρκους και Αιγυπτίους στρατιώτες, πριν σκοτωθούν.

Ανάμεσα στο πλήθος που γύρισε πίσω και σφάχτηκε μέσα στην κατακτημένη, πια, πόλη βρίσκονταν: ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, ο φιλέλληνας Ελβετός γιατρός Ιάκωβος Μάγερ (Mayer), ο Μιχαήλ Κοκκίνης, ενώ πολλοί ήταν και όσοι ανατινάχτηκαν μαζί με τον Χρήστο Καψάλη. Την ημέρα εκείνη πυρπολήθηκαν δύο χιλιάδες (2.000) άτομα, τρεις χιλιάδες (3.000) σκοτώθηκαν από τους Τουρκο-Αιγυπτίους και χίλιοι (1.000), περίπου, αιχμαλωτίστηκαν. Είχε αρχίσει να γλυκοχαράζει η Κυριακή των Βαΐων, όταν η μάχη έπαψε.

Υμνώντας τη θυσία τους, ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός (1798 - 1857), έψαλε, στο έργο του ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ:

[…]

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π’ άναψαν, και θλιβερά τη θρέψαν

μ’ αγαπημένα πράματα και με σεμνά κρεβάτια,

ακίνητες, αστέναχτες, δίχως να ρίξουν δάκρυׄ

και αγγίζ’ η σπίθα τα μαλλιά και τα λιωμένα ρούχα.

Γλήγορα, στάχτη, να φανείς, οι φούχτες να γιομίσουν.

Είν’ έτοιμα στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων

δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν

εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το Χάρο […].

Η θυσία των Ελεύθερων Πολιορκημένων, οι οποίοι, επί έναν ολόκληρο χρόνο, αντιστάθηκαν με απαράμιλλο ηρωισμό και μετά έδωσαν τη ζωή τους για το υπέρτατο αγαθό τού Ανθρώπου −την Ελευθερία, σφραγίζοντας, με τις πράξεις τους την παγκόσμια Ιστορία, προώθησε το Εθνικό μας ζήτημα, όσο καμιά ελληνική νίκη. Οι φλόγες τού Μεσολογγίου θέρμαναν τις καρδιές των πολιτισμένων λαών, που ξεσηκώθηκαν σε μια αληθινή σταυροφορία υπέρ τού Αγώνα για την απελευθέρωση του Γένους μας.

Δεινά, κακουχίες, πείνα και αρρώστιες, των πολιορκημένων, αλλά και η απόφασή τους να μην παραδοθούν στον Οθωμανό, η αντοχή και τα όσα στερήθηκαν μέσα στην πόλη, ενέπνευσαν (μαζί με την καταστροφή τής Χίου και των Ψαρών) πολλούς σπουδαίους καλλιτέχνες, στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, να αποτυπώσουν, σε πολλά έργα τους, ποιήματα και πίνακες, τα απερίγραπτα μαρτύρια των ανθρώπων αυτών, με κορυφαία αυτήν τού εθνικού μας ποιητή.

Νικ. Μπατσικανής